Hoe stellen wij mensenrechten veilig in een robot tijdperk? Dat is vanochtend de grote hamvraag tijdens het Border Sessions festival in Den Haag. Rinie van Est en Jurriën Hamer zijn onderzoekers bij het Rathenau Instituut en kijken dagelijks naar de rol van mensenrechten in onze technologisch ontwikkelde maatschappij.
“Wij gebruikten voorheen machines om ons milieu te beheersen, nu worden machines ingezet op sociale en culturele controle,” aldus Van Est. Hij vertelt dat wij ons na de industriële revolutie in een tweede machine tijdperk bevinden, gericht op kunstmatige intelligentie en mensachtige robots. Het wordt tijd dat wij eens goed gaan nadenken over de gevolgen hiervan voor onze mensenrechten. Maar wat is er precies gebeurd?
Nieuwe mensenrechten
Onze publieke waarden staan onder druk. Onder andere rechten op privacy, veiligheid, autonomie, en vrijheid van meningsuiting worden continu op de proef gesteld. Tech-giganten als Facebook en Google houden ons dagelijks in de gaten: ze analyseren ons gedrag en laten A/B tests op ons los zonder dat wij het door hebben. Wij laten ons manipuleren en het wordt tijd voor een mensvriendelijke vorm van het internet, stelt Van Es voor.
Van Es en Hamer deden onderzoek naar de impact van technologieën op onze mensenrechten. Het onderzoek vormt een startpunt voor het creëren van een bewustzijn over het huidige beleid en eventuele aanpassingen daarvoor. De onderzoekers stellen op basis van dit onderzoek voor dat een nieuw tijdperk vraagt om twee nieuwe mensenrechten: Het recht niet gemeten, geanalyseerd of beïnvloed te worden en het recht op betekenisvol menselijk contact.
Onder druk
Het is tegenwoordig onmogelijk om anoniem rond te dwalen op het internet. Elke beweging, like, en zoekopdracht wordt gemeten. Hamer stelt voor dat wij het recht hebben om onze eigen persoonlijkheid te ontwikkelen op een autonome wijze. Dit lijkt nu een onmogelijke missie. De onderzoeker vertelt dat nu het tegenovergestelde gebeurt. Mensen voelen zich vaak niet begrensd in het uiten van hun mening en gedachten op sociale media, en dit brengt juist onze autonomie in gevaar.
Ook het menselijke contact staat onder druk. Berichten over robots die taken overnemen van mensen overheersen het internet. Wat dacht je van robots in een verzorgingstehuis? Of robots die op je kinderen kunnen passen? Hamer stelt de kritische vraag of wij wel in zo’n wereld willen leven.
Het is aan ons, als burgers, om deze vragen te beantwoorden. De oplossing lijkt te liggen bij het vergroten van het menselijke bewustzijn dat er grote bedreigingen op de loer liggen. Onderzoeken als die van het Rathenau Instituut proberen hier verandering in te brengen. De volgende stap, vertelt van Est, is de politiek: “het is tijd om de robot maatschappij te politiseren.”