Iedereen weet inmiddels dat het bijzonder lastig is om ongezien op het internet rond te struinen. Er zijn tal van bedrijven die met allerlei slimme trucjes je doen en laten proberen bij te houden om je op basis van de verzamelde gegevens in een hokje te kunnen stoppen. Tracking.
In de fysieke wereld proberen bedrijven dat ook en het feit dat tegenwoordig iedereen een mobiele telefoon op zak heeft, maakt het ze erg makkelijk. Want, elke mobiele telefoon lekt voortdurende zijn aanwezigheid via draadloos internet en Bluetooth. Ook als je je telefoon even niet actief gebruikt. Je telefoon roept steeds: “Hier ben ik!” en “Is dit-en-dit netwerk hier ook?”
Op dit moment worden in Brussel de regels rondom de vertrouwelijkheid van digitale communicatie herzien. Dat gaat over heel veel dingen die je direct raken zoals cookies, het meelezen met jouw berichtjes door de aanbieders van chatdiensten en de standaardinstellingen van je browser. Het gaat ook over de vraag of bedrijven je in de fysieke wereld ongevraagd mogen volgen op basis van de mobiele telefoon in je zak.
Bordjes
De Europese Commissie vindt dat dat moet kunnen, op voorwaarde dat jij vooraf geïnformeerd wordt. In de praktijk betekent dit dat zo’n bedrijf bordjes ophangt rondom het gebied waar ze je, via het apparaat in je broekzak, nauwkeurig volgen.
Die bordjes zijn natuurlijk onzin. Het straatbeeld is al een woud aan bordjes en zo’n extra bordje met de melding dat een of ander bedrijf je doen en laten bijhoudt zie je natuurlijk zo over het hoofd. De bordjes waarop het cameratoezicht wordt aangekondigd zie je immers ook al niet meer. Daar komt bij dat als volgen van passanten op grote schaal wordt toegepast alleen nog bij de buitenranden van het gebied zo’n bordje komt te hangen.
Als je Amsterdam in gaat, zie je dan op zijn best een bordje aan de rand van het stadscentrum. En waar je de camera’s misschien nog aan de gevel ziet hangen is een antenne vrijwel onzichtbaar.
Onredelijke verwachtingen
Zelfs als je al weet dat in een bepaald gebied er een bedrijf is dat je volgt op basis van je mobiele telefoon, wat dan? Je kan het niet ontwijken anders dan door domweg vrij fundamentele functies van je mobiele telefoon uit te zetten. Maar dat kun je, in alle redelijkheid, van niemand verwachten en al helemaal niet van de bewoners van de huizen boven de winkels. Bovendien, vandaag de dag is er geen enkele winkelier meer die in zijn winkel niet ook de eigen website aanprijst of je stimuleert de eigen app te downloaden.
En de koffie komt niet alleen nog maar met een koekje, maar ook met gratis draadloos internet. Voor Bluetooth is dat niet anders. Als je met je mobiele telefoon in je auto naar een parkeerplaats bent gereden zet je bij het uitstappen niet ook even de Bluetooth uit. En door een drukke winkelstraat banjeren met je draadloze headset kan dan ook niet meer.
Wat het voorstel van de Europese Commissie nog zotter maakt: bij andere vormen van het volgens van iemands fysieke locatie ligt de lat wél hoog. Zo mag jouw telefoonprovider je locatie niet gebruiken zolang jij daar niet expliciet toestemming voor hebt gegeven. (Op elke regel een uitzondering: behalve wanneer het echt nodig is, bijvoorbeeld voor facturatie.)
Geen vrijbrief
Het is onbegrijpelijk waarom de Europese Commissie het ene gebruik onacceptabel acht en het andere gewoon goed vind. De enige uitleg daarvoor is “lobby”. De lobby van bedrijven die goed geld verdienen aan het bespieden van mensen.
Dat je mobiele telefoon voortdurend je aanwezigheid verklapt mag geen vrijbrief voor bedrijven zijn om je op straat te achtervolgen. Jij moet op straat kunnen rondlopen zonder dat bedrijven je wandeling nauwlettend bijhouden. Het is geen realistische optie te verwachten dat ze hun telefoon of essentiële functies maar uitschakelen.
Hopelijk weet het Europees Parlement het voorstel zo aan te passen dat bedrijven je doen en laten in de offline wereld alleen nog maar mogen volgen als jij ze daarvoor vooraf toestemming hebt gegeven.