Het voorspellen van misdrijven nog voordat ze gepleegd zijn en mensen op basis van die voorspelling op een watchlist plaatsen, dat klinkt als iets uit een sci-fi-film of het boek The Circle. In werkelijkheid wordt het nu al gedaan door het Chicago Police Department (CPD).
Afgelopen zomer kreeg high school dropout Robert McDaniel bezoek van de politie met de volgende boodschap: als je een misdrijf pleegt dan zal dat grote gevolgen hebben en “we’re watching you”. Afgezien van het feit dat McDaniel in een wijk woont met een hoog criminaliteits-percentage heeft hij geen strafblad of een misdrijf gepleegd. Waarom krijgt hij dan een waarschuwing?
Het antwoord is verontrustend: McDaniel is door een algoritme op Chicago’s “heat list” geplaatst samen met vierhonderd medestadsgenoten waarvan verwacht wordt dat ze een misdrijf zullen plegen in de nabije toekomst. Het algoritme is gebaseerd op een sociologische studie van Yale en samengesteld door een ingenieur van het Illinois Institute of Technology (IIT). Het CPD experimenteert met deze methode in hun pogingen om over te gaan op een vorm van handhaving passend binnen de 21e eeuw. Commandant Jonathan Lewin vertelde tegen The Verge:
This will become a national best practice. This will inform police departments around the country and around the world on how best to utilize predictive policing to solve problems. This is about saving lives.
Het algoritme maakt gebruik van een uitgebreide database met informatie over historische misdrijven zodat zogenaamde “hotspots” geïdentificeerd kunnen worden waar regelmatig misdrijven plaatsvinden. Daarnaast zijn in de database telefoongesprekken met verdachte personen en alarmmeldingen opgenomen. Hiermee kunnen vervolgens kaarten gecreëerd worden waarop te zien is welke wijken een hoog risico op criminaliteit hebben. Miles Wernick, professor van het Medical Imaging Research Center van het IIT, vergelijkt het met het weerbericht; ook een voorspelling gebaseerd op algoritmen en historische gegevens.
De kans dat je op de lijst terecht komt heeft voornamelijk te maken met de relaties die je met andere geweldplegers hebt. Andrew Papachristos, socioloog bij Yale, noemt dit de social networking theory: “It’s not just about your friends and who you’re hanging out with, it’s actually the structure of these networks that matter.” McDaniel is waarschijnlijk geselecteerd omdat hij omgaat met geweldplegers; hij heeft de verkeerde vrienden.
De meningen zijn echter verdeeld over het programma. Het is de vraag of de invasie van privacy die het systeem met zich mee brengt gerechtvaardigd is en of het systeem niet mensen ten onrechte op een verdachten-lijst plaatst. Volgens Hanni Fakhoury, advocaat bij de Electronic Frontier Foundation, creëren dit soort programma’s een milieu waarin de politie zomaar voor ieders deur kan verschijnen zonder reden. Toch stelt hij dat deze preventieve methode beter is dan het alternatief waarbij iemand pas wordt opgepakt op het moment dat de misdaad al gepleegd is. Wellicht dat de lijst mensen met een hoog risicoprofiel weerhoudt van het plegen van een misdrijf.
Aan de andere kant worden mensen op de lijst geplaatst op basis van hun netwerk. Dat betekent dat iedereen die opgroeit in een wijk met veel criminaliteit en die een paar geweldplegers kent kans heeft om op de lijst gezet te worden. Volgens Warnick wordt de informatie echter op een onpartijdige, kwantitatieve manier verzameld:
This is accomplished in a similar manner to how the medical field has identified statistically that smoking is a risk factor for lung cancer. Of course, everybody who smokes doesn’t get lung cancer, but it demonstrably increases the risk dramatically. The same is true of violent crime.
Toch is het de vraag waar deze ontwikkelingen toe zullen leiden. In de documentaire Panopticon onderzoekt Peter Vlemmix de toenemende controle op onze persoonlijke levens en privacy. Alexander Klöpping spreekt daarover zijn zorgen uit: “als alles wordt ingericht op basis van risicoprofielen dan leef je in een controlestaat”. Voornamelijk in Duitsland is er een sterke reactie op alles wat daar ook maar bij in de buurt komt. Zo zegt Alexander Morling, lid van de Duitse Pirate Party, in dezelfde documentaire:
Having government surveillance is something we don’t like here [in Germany], it is building blocks for dictatorships.
Het monitoren van mensen met een hoog risisco-profiel heeft ongetwijfeld voordelen bij het voorkomen van misdrijven. Maar het is nog erg onduidelijk waar de grens ligt – en zou moeten liggen – tussen preventie en inbreuk op onze privacy.