Het is nog maar iets meer dan een maand geleden dat het kabinet viel, maar in de tussentijd is de samenstelling van de Tweede Kamer op zijn kop gezet. Tientallen politici hebben aangekondigd na de verkiezingen niet meer terug te komen, waaronder politieke zwaargewichten als Renske Leijten (SP), Sigrid Kaag (D66) en natuurlijk demissionair premier Mark Rutte. Dus wie gaan het politieke gevecht deze keer leiden? We maakten een overzicht.
De Tweede Kamer telt momenteel 21 fracties, een enorm groot aantal. En aan de verkiezingen zelf doen ongetwijfeld nog meer partijen mee. In 2021, bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen, deden er zelfs 37 mee, een record. Toch beloven deze verkiezingen spannender te worden dan die van voorgaande jaren. Een enorm groot aantal partijen doet mee met een nieuwe lijsttrekker en in tegenstelling tot eerdere jaren lijken er nu echt geen garanties voor een goede stembusuitslag. Hoe de indeling van de Tweede Kamer er straks uitziet, is dus echt nog afwachten.
Maar wie gaan het gevecht om die indeling nu eigenlijk leiden? Bij de verkiezingen zie je vooral de lijsttrekker van een partij langskomen, die het gezicht bepaalt voor zijn partij. En dan zie je ook nog eens vooral de grotere partijen langskomen. Deze week lichten we bij Numrush uit wie de gezichten van die (volgens de peilingen) grote, bekende partijen zijn. Volgende week kijken we naar de kleinere partijen, die je misschien minder vaak ziet, maar minstens net zo belangrijk zijn in de verkiezingen.
VVD: Dilan Yesilgöz
Jarenlang werd de VVD geleid door Mark Rutte en voelde het als een zekerheid: deze partij wordt weer de grootste. Maar na de val van het kabinet liet Rutte weten zich terug te trekken. En opeens is die zekerheid weg. Niemand weet immers zeker of de VVD met een nieuw gezicht óók de grootste kan worden.
Veel druk dus, voor Dilan Yesilgöz, sinds maandag officieel de nieuwe lijsttrekker van de VVD, meldt de NOS. Yesilgöz is misschien (nog) niet zo bekend als Rutte, maar haar gezicht zien we al veel langer in de Kamer. Zo was ze tussen 2017 en 2021 Tweede Kamerlid voor de partij. In het vorige kabinet was ze eerst staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat, maar sinds begin 2022 is ze minister van Justitie en Veiligheid. Iemand met ervaring dus, zowel in de Kamer als met het bestuur van het land.
De komende tijd zullen veel ogen op haar gericht zijn, want zoals het er nu uitziet gaat de VVD een nek-aan-nekstrijd aan PvdA/GroenLinks. Volgens de meest recente peiling van Ipsos zou de VVD namelijk 28 zetels krijgen als de verkiezingen nu plaatsvinden, slechts één meer dan de concurrent. Een peiling van I&O Research zet de VVD iets lager neer, namelijk op 25 zetels, tegenover 28 voor PvdA/GroenLinks. In de huidige Tweede Kamer heeft de VVD 34 zetels.
PvdA/GroenLinks: Frans Timmermans
Op dit moment lijkt PvdA/GroenLinks dus de grootste concurrent van de VVD. Hier is echter niet alleen sprake van een nieuw gezicht, maar van een geheel nieuwe situatie. De PvdA en GroenLinks zijn immers twee losse partijen in de Tweede Kamer, met respectievelijk 9 en 8 zetels. Tijdens de Eerste Kamerverkiezingen trokken ze echter al samen op en die samenwerking wordt nu nog groter. Bij de aankomende verkiezingen trekken ze samen op, hebben ze één lijst met kandidaten en één programma. Je stemt dus niet op óf de PvdA óf GroenLinks, maar op beide. Zo hopen ze meer zetels te krijgen in de Kamer.
De nieuwe lijst wordt aangevoerd door Frans Timmermans. Hij werd op 22 augustus officieel verkozen door de leden van de beide partijen.
Frans Timmermans. Foto: Shutterstock.
Timmermans is een bekende in de Nederlandse en internationale politiek. Tussen 1998 en 2012 zat hij in de Tweede Kamer voor de PvdA, al was hij tussendoor wel drie jaar lang staatssecretaris onder premier Balkenende. Daarna werd hij minister van Buitenlandse Zaken en in 2014 werd hij vicevoorzitter van de Europese Commissie. In Europa trok hij de kar van de Green Deal, een reeks initiatieven voor duurzaamheid en vergroening. Maar nu keert hij dus weer terug naar de Nederlandse politiek.
BBB: Caroline van der Plas/Mona Keijzer
De BoerBurgerBeweging (BBB) wist tijdens de Eerste Kamerverkiezing een monsterzege te behalen: in iedere provincie werd de partij de grootste. En ook bij de Tweede Kamerverkiezingen doet de partij het volgens de peilingen goed. Zo goed zelfs, dat de VVD en PvdA/GroenLinks de hete adem van de partij goed in de nek kunnen voelen: de BBB heeft in de peiling van Ipsos nu 24 zetels en 21 in die van I&O Research. Dat terwijl de partij nu maar één zetel heeft in de Kamer.
Caroline van der Plas. Foto: Shutterstock.
Veel veranderingen zien we verder nog niet: Caroline van der Plas wordt gewoon weer lijsttrekker, aldus de NOS vorige maand. Maar Van der Plas wil geen premier worden, heeft ze al aangekondigd. Op 1 september kondigde de partij dan ook aan dat er een andere premierskandidaat is: Mona Keijzer.
Keijzer is ook geen onbekende in de politiek. Ze was eerder lid van ht CDDA en was tussen 2012 en 2017, en in 2021 Tweede Kamerlid voor de partij. Ze stelde zich ook twee keer kandidaat voor het lijsttrekkerschap van het CDA, maar verloor beide keren, eerst van Sybrand Buma en later van Hugo de Jonge. Tussen 2017 en 2021 was ze bovendien staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat, maar ze werd in september 2021 op staande voet ontslagen door minister-president Rutte, nadat ze publiekelijk kritiek had geuit tegen het coronatoegangsbewijs. Dat deed ze in een interview met de Telegraaf, dat verscheen op dezelfde dag dat het toegangsbewijs werd ingevoerd.
PVV: Geert Wilders
Volgens de meest recente peilingen van Ipsos is de PVV nu de vierde grootste partij, met een beoogde 19 zetels in de Kamer. Dat zijn er twee meer dan de partij nu heeft. I&O Research zet de partij een stuk lager neer, namelijk op 15 zetels. Maar ook dan blijft de PVV de vierde grootste.
Geert Wilders. Foto: Shutterstock
Verdere verrassingen rondom het lijsttrekkerschap vind je hier natuurlijk niet. Al sinds de oprichting van de partij in 2006 is Geert Wilders de lijsttrekker, en dat is nu niet anders. Het speelveld is sinds 2006 echter wel veranderd. Bij de start van de partij was de PVV zo’n beetje de enige partij zo ver aan de rechterkant. Nu zijn daar veel meer bij gekomen, zoals JA21, FvD en Belang van Nederland. Maar als we de peilingen moeten geloven, heeft Wilders daar dus nog niet echt last van.
D66: Rob Jetten
D66 heeft flink moeten inleveren sinds de laatste verkiezingen. Waar de partij nu 24 zetels heeft, zijn dat er volgens Ipsos nog maar 10 en volgens I&O Research zelfs nog maar 9. En het vertrek van partijleider Sigrid Kaag helpt daar ongetwijfeld niet bij. Toch krijgt D66 geen heel nieuw gezicht tijdens de verkiezingen. Eind vorige week werd duidelijk dat Rob Jetten opnieuw lijsttrekker wordt van de partij, aldus het AD destijds.
Jetten is nu demissionair minister voor Klimaat en Energie – en daarmee de eerste klimaatminister van Nederland -, maar hij zit al sinds 2017 in de Tweede Kamer. In 2018 werd hij zelfs al eens fractievoorzitter, toen hij die rol van Alexander Pechtold overnam. Maar bij de verkiezingen twee jaar later maakte hij ruimte voor Sigrid Kaag en besloot hij dus geen lijsttrekker te worden. Wel was hij haar secondant tijdens de formatie. Nu wordt hij dus opnieuw partijleider.
Partij voor de Dieren: Esther Ouwehand
De Partij voor de Dieren (PvdD) doet het volgens de peilingen ook helemaal niet slecht. Zouden er nu verkiezingen zijn, dan zou de partij met één zetel naar in totaal zeven zetels groeien, zegt Ipsos. Volgens I&O Research zijn dat er nog meer, namelijk 9. Daarmee staat de partij dus ook in de top acht grootste politieke partijen, in ieder geval volgens de peilingen.
Esther Ouwehand. Foto: Shutterstock
Bij de partij is de afgelopen tijd echter onenigheid geweest. Het bestuur koos in september om partijleider Esther Ouwehand – die al voorgedragen was als lijsttrekker – toch niet op de kandidatenlijst te zetten als lijsttrekker. Een ruzie volgde, met als conclusie dat het bestuur aftreedt en Ouwehand toch weer als kandidaatlijsttrekker op de lijst staat.
SP: Lilian Marijnissen
In de huidige peilingen van Ipsos gaan het CDA en de SP gelijk op, ieder met 6 zetels. Bij I& Research blijft de partij iets groter, namelijk op 7 zetels. Maar ook voor de SP betekent dat een krimp: de partij heeft nu 9 zetels in de Tweede Kamer. Maar de SP blijft gewoon koers houden, met Lilian Marijnissen opnieuw als lijsttrekker.
Marijnissen zit al sinds 2017 in de Tweede Kamer en werd in datzelfde jaar ook de leider van de partij. Niet vreemd, want haar naam was ook voor haar deelname in de Kamer al een bekende binnen de SP. Marijnissen is namelijk dochter van voormalig SP-leider Jan Marijnissen. Ze doet dan ook al heel lang mee in de politiek: al op 16-jarige leeftijd was ze kandidaat voor de SP bij de gemeenteraadsverkiezingen in Oss. Meedoen aan de raad mocht toen nog niet, maar toch werd ze al met voorkeursstemmen gekozen. In 2003, toen ze achttien werd, werd Marijnissen alsnog gemeenteraadslid.
CDA: Henri Bontenbal
Net als D66 kan ook regeringpartij CDA rekenen op flink minder zetels dan bij de vorige verkiezingen. De partij gaat in de peilingen van 15 zetels naar slechts 6 bij Ipsos en slechts 5 bij I&O Research. Niet gek, want er is daar natuurlijk nogal wat gebeurd. Denk aan het vertrek van de immens populaire Pieter Omtzigt na de functie elders-affaire, maar ook aan het vertrek van partijleider Wopke Hoekstra. Andere prominenten binnen de partij – zoals Hugo de Jonge – wilden de mantel niet overnemen. Maar Henri Bontenbal wilde dat wel. En hij is nu dus ook de nieuwe lijsttrekker.
Henri Bontenbal. Foto: Tweede Kamer
Bontenbal zit sinds 2021 in de Tweede Kamer, al was dat wel met twee korte onderbrekingen. Eerder werkte hij bij netbeheerder Stedin en specialiseert zich in de Kamer in energie en duurzaamheid. Volgens het NRC staat Bontenbal bekend als een ” man van de inhoud en een goed debater”. De vraag voor het CDA is vooral of dat voldoende is om het tij te keren.
Nieuw Sociaal Contract: Pieter Omtzigt
Hoewel de voorgaande partijen nu de grootste zijn in de Tweede Kamer en het veelal goed doen in de peilingen, is er ook een nieuwe speler bijgekomen, die het in de peilingen nog beter doet dan de concurrentie. Het gaat hier om Pieter Omtzigt. Omtzigt komt van het CDA af, maar vertrok na de affaire rondom ‘functie elders’. Sindsdien zit hij als eenmansfractie in de Tweede Kamer. Maar op die manier mag hij niet meedoen aan de aankomende verkiezingen. Daar moet hij dan echt een eigen partij voor starten.
Pieter Omtzigt. Foto: Shutterstock.
Op 20 augustus werd duidelijk dat die partij er inderdaad komt. Onder de naam Nieuw Sociaal Contract doet Omtzigt mee aan de verkiezingen. De partij focust zich op goed bestuur en bestaanszekerheid. Wie de leden precies worden, is op het moment van schrijven echter nog niet duidelijk. Wel is al duidelijk dat Hein Pieper – een voormalig CDA’ er en Tweede Kamerlid – voorzitter wordt van de partij. Omtzigt is dus lijsttrekker, maar wil naar eigen zeggen geen premier worden. Wie dat dan wel moet worden, is nog de vraag.
Overigens scoort Nieuw Sociaal Contract al goed in de peilingen. Volgens de peiling van I&O Research van 24 augustus 2023 zou de partij nu 31 zetels krijgen, waarmee het in één klap de grootste is.
Update 4 september 2023: Inmiddels is bekend dat Frans Timmermans officieel lijsttrekker wordt van PvdA/GroenLinks en Mona Keijzer premierskandidaat is voor BBB. Ook is er meer bekend over de partij van Pieter Omtzigt, Nieuw Sociaal Contract. Het artikel is daarop aangepast.
Update 11 september 2023: Esther Ouwehand van de PvdD is toch niet als lijsttrekker op de kandidatenlijst gezet. Het artikel is daarop aangepast.
Update 18 september: Het bestuur van de PvdD is opgestapt en Esther Ouwehand is wel kandidaat-lijsttrekker. Het artikel is daarop aangepast.