Het grootste probleem met Facebook is dat het probleem niet duidelijk is
Elger van der Wel
De situatie rondom Facebook bereikte afgelopen week zijn hoogtepunt, toen Mark Zuckerberg zich twee dagen achter elkaar moest verantwoorden voor het Amerikaanse congres. Nu is daar de hele week al heel veel over geschreven, maar toch vind ik het belangrijk om er in mijn column aandacht aan het besteden. Als er één ding is wat mij opvalt – in het verhoor, in de actie van Lubach en in alles wat de media de afgelopen weken over Facebook schrijven – is dat eigenlijk niemand echt scherp heeft wat het probleem is.
Het schandaal rondom Cambridge Analytica, dat op slinkse wijzen grote hoeveelheden persoonsgegevens via Facebook wist te verzamelen was de directe aanleiding voor al het nieuws van de afgelopen weken en voor het verhoor door het Amerikaanse congres.
Problemen
Maar is het probleem nu dat Facebook het misbruik van persoonsgegevens niet heeft weten te voorkomen? Dat het heeft geprobeerd om het geheim te houden voor de wereld? Of dat het überhaupt ongelofelijk grote hoeveelheden data van ons verzameld?
Als je het verhoor volgde dan ging het uiteindelijk vooral over dat laatste. Over de de hoeveelheid data die Facebook van zijn gebruikers (en zelfs van niet-gebruikers) heeft. Maar gaat het dan over dat het bedrijf die gegevens voldoende beschermd? Over wat Facebook er zelf mee doet? Of over welke data het überhaupt opslaat en hoeveel controle de gebruiker daarover heeft?
In het congres ging het over al deze punten. En over nog veel meer. Over nepnieuws, desinformatie en beïnvloeding via het platform. Ook kwamen er van Republikeinse zijde meerdere keren vragen over de vermeende sensuur die Facebook toepast door video’s die over zaken als complotheorieën gaan te verwijderen.
Om heel eerlijk te zijn: ik zou denk ik zonder moeite deze hele column vol kunnen schrijven over alle mogelijke problemen die er spelen. Uiteindelijk gaat het daar echter niet om: het gaat erom dat er het heel moeilijk is om duidelijk te krijgen wat het daadwerkelijke probleem is. En daarmee is het ook automatisch vrijwel onmogelijk om werk te maken van dit probleem.
Gebrek aan informatie
De meest voor de hand liggende reden dat het probleem niet duidelijk is, is dat er meerdere problemen zijn. Het is een probleem dat het Facebook niet lukt om de gegevens die het van gebruikers heeft goed te beschermen. Het is ook een probleem dat Facebook wordt gebruikt om middels desinformatie of propaganda verkiezingen of eigenlijk gewoon complete maatschappijen te beïnvloeden. En met het Cambridge Analytica-schandaal komen die twee ook nog eens samen.
Congresleden en burgers hebben te weinig weet van hoe Facebook werkt Deel deze quoteIn mijn ogen is er echter meer aan de hand dan dat er meerdere problemen zijn en dat is dat er simpelweg te weinig informatie is. Congresleden en burgers hebben te weinig weet van hoe Facebook werkt. Tot deze week wisten veel mensen niet wat een trackingpixel is. En nu meer mensen kennis hebben genomen van dit probleem, heeft iedereen kritiek op Facebook, terwijl Google ze ook gebruikt.
In het verhoor kwam Mark Zuckerberg heel vaak gemakkelijk weg door te zeggen dat mensen zelf bepalen welke informatie ze delen met Facebook en dat de dienst alle opties biedt om deze data te verwijderen of de verzameling ervan te beperken. De gebruiker heeft zelf de controle, claimde Zuckerberg keer op keer. En als je het heel letterlijk neemt, heeft hij gelijk. We kiezen er zelf voor om de trackingpixel niet te blokkeren. We kiezen er zelf voor om de Facebook-app op onze smartphone te zetten en deze telefoonnummers of locatiedata te verzamelen. Als je echt wilt kun je ervoor zorgen dat Facebook heel weinig data over je heeft.
Het probleem is echter dat veel mensen niet weten wat ze aan Facebook geven. We geven onbewust data aan Facebook doordat we geen moeite doen om te voorkomen. En dat gebeurt juist op die momenten dat we Facebook helemaal niet gebruiken. Erachter komen om welke data het gaat, hoe Facebook die precies verzamelt en wat je er nu precies tegen kunt doen, is heel erg lastig. Ook ik heb het hele overzicht niet.
Mark Zuckerberg weet niet of mensen Facebooks gebruikersvoorwaarden lezen Deel deze quoteOverigens heb ik dankzij het verhoor afgelopen week wel één ding ontdekt dat Facebook niet verzamelt over zijn gebruikers: of mensen de gebruikersvoorwaarden lezen. “Dat weten we niet”, zei Zuckerberg toen daar een vraag over werd gesteld. Opmerkelijk.
Oplossing
Het feit dat we eigenlijk niet goed weten hoe Facebook nu werkt, is daarmee uiteindelijk de kern van het probleem. Het blijkt daardoor namelijk niet goed mogelijk om vast te stellen wat het probleem is of welke dat zijn.
Deels ligt dat probleem bij de mensen: van congresleden tot de ‘gewone’ gebruiker. Er is namelijk heel veel wel bekend, maar mensen hebben zich er nooit voor geïnteresseerd. Tegelijkertijd is Facebook er niet transparant genoeg over. De oplossing is daardoor niet gemakkelijk: aan de ene kant zit het hem in regulering vanuit de overheid. Die is de EU inmiddels al best vergervorderd, maar in de VS totaal afwezig – Amerikanen houden niet zo van het reguleren van hun eigen bedrijven.
Tegelijkertijd zit het in educatie, in uitleg en voorlichting. Het probleem is dat er een groep experts en journalisten is die al jaren probeert die te geven, maar slechts beperkt gehoor vindt. Mensen interesseren zich er simpelweg niet voor of vinden het lastig het grote plaatje te zien.
Dat lijkt de afgelopen weken heel voorzichtig te veranderen. Er is dankzij Cambridge Analytica ruimschoots aandacht voor wat Facebook doet in de media, mensen beginnen erover te praten. En daarmee is de eerste stap gezet. Het concrete probleem nu: wat wordt stap 2?
