Een film, boek of muziek downloaden, vrijwel iedereen heeft het wel eens gedaan. Maar voelde je je daar ook schuldig bij? Waarschijnlijk niet. Wetenschappers van het Australische Monash Institute voor cognitieve en klinische neurowetenschappen onderzochten waarom dat is.
Robert Eres, een promovendus in het Social Neursciences lab dat geleid wordt door Dr. Pascal Molenbergh, vroeg zich af waarom normale, nette mensen zich niet schuldig voelen als ze illegaal downloaden. Hij vond zijn antwoord in onze hersenen: die blijken een groot onderscheid te maken tussen immateriële producten en tastbare voorwerpen.
“De bevindingen uit deze onderzoeken suggereren dat mensen immateriële en materiële objecten heel anders verwerken in hun hersenen”, vertelt Eres. Bovendien heeft ook evolutie een grote rol in ons schuldgevoel, legt Dr. Molenberghs uit. “Evolutionair gezien hebben we veel meer interactie gehad met fysieke goederen, zeker als het om eigendommen gaat. Dat is waarom we geprogrammeerd zijn om deze objecten meer te respecteren, meer dan ongrijpbare producten als ideeën of software.”
Het onderzoek
Het onderzoek werd in drie onderdelen gehouden. Allereerst maakten de wetenschappers een online enquête waarin werd vastgesteld of mensen inderdaad sneller immateriële dingen – bijvoorbeeld software en muziek – stelen dan tastbare producten, zoals CD’s en DVD’s. Hieruit bleek dat dit inderdaad klopt. Mensen stelen sneller als het niet fysiek aanwezig is, ongeacht de prijs, de kans dat ze gepakt worden en hoe moeilijk het is om er aan te komen.
Vervolgens keken de onderzoekers naar het brein, om hier een verklaring voor te vinden. Het eerste experiment onthulde dat de hersenen veel actiever zijn als ze immateriële producten proberen te vergelijken met fysieke dingen. Dit suggereert dat mensen meer moeite hebben met de producten die niet fysiek aanwezig zijn.
Tijdens het tweede experiment moesten vrijwilligers zich voorstellen om illegaal of legaal aan diverse soorten entertainment te komen, zoals films, boeken en software. Hieruit bleek dat er veel meer activiteit in het gedeelte van het brein is dat met schuldgevoelens te maken heeft als ze iets stelen. Maar ook was te zien dat dit gebied veel actiever was als er een fysiek object gestolen werd.
We voelen ons niet schuldig
Volgens Dr. Molenberghs laten deze bevindingen zien dat mensen meer bereid zijn om wetten en morele regels te breken als het om immateriële goederen gaat, omdat ze hier veel meer moeite mee hebben. En precies daarom voelen we ons minder schuldig als we stelen.
Volgens Eres is dit overigens ook de reden dat we ons minder schuldig voelen bij andere onethische gedragingen, zoals online pesten, hacken, het stelen van ideeën, digitale spionage of massale surveillance.