Op regelmatige basis vragen media-organisaties me of ik een presentatie wil komen geven over de innovatie. En zeker als het gaat om een verhaal dat ik direct aan een redactie vertel, krijg ik daarbij de vraag of ik wat nieuwe tools kan laten zien waarmee de redactie aan de slag kan.
Nu heb ik helemaal niks tegen tools. Sterker nog: er zijn de afgelopen jaren heel veel toffe en handige tools gemaakt die journalisten mogelijkheden bieden die ze anders niet hebben. Het probleem is alleen dat tools te vaak worden gezien als een soort wondermiddel. Als een doel op zich. Innoveren door tools te gebruiken. Dat is echter niet hoe het werkt.
Begin bij het verhaal
In mijn ogen begint het journalistieke werk altijd bij het verhaal. Vervolgens wordt bij het verhaal een vorm en een kanaal gekozen en daarbij kan vervolgens gebruik worden gemaakt van tools. Innovatie zit hem in het vertellen van het verhaal in een andere vorm en/of via een ander kanaal. En daarnaast in een andere werkwijze om bij dat eindproduct te komen.
Als je zelf meubels wilt maken dan begin je ook niet met het pakken van een zaag en een hamer om vervolgens te bedenken wat je daarmee gaat doen. Je begint met bedenken wat voor meubelstukken je überhaupt nodig hebt, met een doel. Vervolgens denk je na over hoe zo’n meubel er dan uit zou moeten zien en bijvoorbeeld ook hoe dat past bij de rest. En uiteraard ga je daarna nadenken over wat je nodig hebt om dat te maken.
Dat neemt niet weg dat je als journalist moet weten welke tools er beschikbaar zijn en welke andere middelen je voorhanden hebt. Ik heb de afgelopen jaren alleen keer op keer gezien dat tools een doel werden in plaats van een middel, omdat er op andere vlakken niet werd geïnvesteerd in innovatie binnen redacties.
En heel eerlijk: het is ontzettend lastig om een redactie continu te laten innoveren. Als journalist zit je namelijk altijd in een achtbaan. Je bent continu met verhalen bezig of nog erger: er moeten pagina’s of uitzendingen worden gevuld (of er nu wat te melden is of niet). Het werk even op pauze zetten om andere dingen te proberen zit er eigenlijk gewoon niet in. En toch zou het wel moeten.
Hackatons
Een paar jaar geleden werden er plots op allerlei plekken journalistieke hackatons georganiseerd. Journalisten en andere verhalenvertellers gaan dan een dag of twee samen met designers en ontwikkelaars aan de slag om iets nieuws te proberen. Dit resulteert vaak in originele vertelvormen of uiteindelijk zelfs in tools die vaker te gebruiken zijn. Tegelijkertijd is het ontzettend lastig om de resultaten en vooral de energie van een hackaton vervolgens over te brengen op de rest van de redactie.
Ik blijf nog steeds groot fan van dit soort hackatons, omdat ik zie wat voor toffe ideeën het oplevert. Tegelijkertijd is het denk ik slechts een element in hoe je zou kunnen innoveren. Het zou onderdeel moeten zijn van een bredere cultuur.
Iets anders dat ik daarom aanmoedig bij redacties is om te gaan ‘buitenspelen’. En dat bedoel ik vrij letterlijk: pak met een groepje collega’s je spullen op en ga een dag op een willekeurige andere plek werken. Het liefst een plek waar je ook nog eens je publiek tegen kan komen. Dat kan een koffietentje zijn of de intercity van Amsterdam naar Maastricht (en weer terug). Technisch zijn er geen beperkingen meer die niet op te lossen zijn en je zult merken dat de verandering van omgeving inspireert om allerlei dingen een keer op een andere manier aan te pakken.
De meest extreme manier om innovatie aan te wakkeren is door gewoon dingen te gaan uitproberen waar je publiek bij is. Ik weet dat ze bij techsite The Verge in het verleden wel eens een ‘hackweek‘ organiseerden, waarbij ze met de redactie een week lang allerlei nieuwe vertelvormen uitprobeerden. Gewoon op de site, zichtbaar voor het publiek, maar wel met een duidelijke vermelding van waar ze mee bezig waren. Nu kun je dat als techsite makkelijker doen dan wanneer je op het eerstelijnsnieuws zit, maar ik denk oprecht dat het een idee is waar redacties over na zouden moeten denken.
Tijd inruimen
Uiteindelijk zijn hackatons, hackweken en dagen ‘buitenspelen’ natuurlijk ook slechts middelen om innovatie aan te jagen. Net als tools daarbij kunnen helpen. Uiteindelijk begint het bij het vrijmaken van tijd. Tijd om even los van het nieuws van dat moment en los van deadlines aan te klooien. Dingen te proberen die mogen mislukken, maar die ook iets moois op kunnen leveren.
Het lijkt mij dan ook een mooi voornemen voor 2018 dat mediabedrijven daar mee aan de slag gaan. Verander heel langzaam de cultuur op je redactie. Maak uren vrij voor innovatie. En zoek vervolgens naar middel dat past bij je organisatie, bij je mensen, bij je medium, bij je publiek. De tools die je eventueel nodig gaat hebben, die zijn er wel, maak je daar maar geen zorgen over.
De foto’s bij dit artikel zijn gemaakt door Hackastory bij één van hun hackatons.
