In een wereld waarin Netflix in drie jaar tijd een flink marktaandeel heeft weten te veroveren wil de NPO een inhaalslag maken. “On demand kijken krijgt een centrale plaats”, zo maakt de publieke omroep maandag bekend tijdens zijn najaarspresentatie. Vanaf 2017 wordt het oude Uitzending Gemist helemaal vernieuwd. Daarnaast gaat de publieke omroep meer moeite doen om de jongeren, het NPO 3-publiek, online te bedienen nu zij massaal weglopen bij televisie. Op het eerste gezicht mooie initiatieven, maar de publieke omroep maakt helaas een paar cruciale fouten in zijn aanpak.
Als eerste de vernieuwingen van Uitzending Gemist. Frans Klein, de tv-baas van de NPO, gaf eergisteren bij de opening van het nieuwe televisieseizoen toe dat de publieke omroep online achterloopt bij wat mensen gewend zijn. “Mensen vinden het bijvoorbeeld nu heel gewoon om van het ene apparaat naar het andere apparaat te switchen en door te kijken. Dat is nu in onze omgeving niet mogelijk.”
Dat wordt vanaf volgend jaar, wanneer de NPO-app en site helemaal vernieuwd worden, wel mogelijk. Ook zul je sommige programma’s al vooruit kunnen kijken voor ze op tv zijn geweest. En de NPO gaat je persoonlijke aanbevelingen doen op basis van je voorkeuren, maar ook via curatoren die selecties van programma’s gaan samenstellen.
Dat klinkt allemaal goed op papier, al is het afwachten hoe het er in de praktijk uit gaat zien. Bij een dienst als Netflix is ongelofelijk veel onderzoek gestopt in de perfecte interface en de beste aanbevelingen op basis van je kijkgedrag. Deze kijkbeleving zorgt onbewust voor het succes van Netflix: je blijft kijken. En het is nog niet zo makkelijk om Netflix daarin te evenaren. Daar komt bij dat het aanbod van de NPO complex is: op Uitzending Gemist staan prachtige dramaseries, maar vooral ook heel veel talkshows en nieuwsprogramma’s. Die lenen zich veel minder voor een Netflix-achtige kijkbeleving.
Beeldkwaliteit
Het grootste probleem zit hem echter in de beeldkwaliteit: iets waar veel over geklaagd wordt bij Uitzending Gemist. Op het scherm van je smartphone is het nog wel te doen, maar als je programma’s streamt op je 40-inch HD-televisie dan kun je de pixels bijna tellen. Dat terwijl we de afgelopen jaren ontzettend gewend zijn geraakt aan de hoge kwaliteit via internet op diensten als Netflix, maar ook op YouTube.
Helaas kun je ook op de langere termijn geen grote verbeteringen in de beeldkwaliteit van de NPO-video’s verwachten. In het beleidsplan van de NPO, dat nog loopt tot en met 2020, geeft de publieke omroep aan dat de streams wil blijven aanbieden in deze kwaliteit. NPO biedt nu online een beeldkwaliteit van maximaal 342p aan; HD begint vanaf 720p. Tegenwoordig zijn we over het algemeen Full HD, 1080p gewend. “NPO Gemist is qua beeldkwaliteit afgestemd op voor deze dienst meest gebruikte ontvangstapparaten: de tablet/smartphone en de laptop/desktop”, schrijft de NPO in het beleidsplan. De schermen van tablets en smartphones zijn tegenwoordig ook gewoon van HD-kwaliteit, maar bij de NPO vinden ze de huidige lage beeldkwaliteit blijkbaar voldoende voor deze apparaten.
Via de set-topbox van je tv-aanbieder kun je wel NPO-programma’s terugkijken in hogere kwaliteit. Een klein beetje hoop kunnen we daarnaast putten uit het feit dat de NPO toestemming heeft gekregen voor het aanbieden van NPO Plus. Dat is nu al onderdeel van NL Ziet, de betaalde dienst waarin je op televisie programma’s terug kunt kijken in hoge kwaliteit. Hiervoor moet je echter dus wel extra betalen. Aan de ene kant logisch, want de NPO heeft van de overheid de opdracht gekregen om zelf geld te gaan verdienen voor zijn financiering.
Maar we betalen via de belasting allemaal al mee aan de publieke omroep. Met dit systeem moet je dan extra gaan betalen om de programma’s in fatsoenlijke kwaliteit te bekijken. Dat draagt bij aan de toch al negatieve publieke opinie die er regelmatig lijkt te zijn over de publieke omroep. Fatsoenlijke kwaliteit is bovendien ook weer een rekbaar begrip, want binnen het betaalde NL Ziet biedt NPO Plus op dit moment ook geen HD-kwaliteit aan.
Van vooroplopen naar achteroplopen
De situatie die nu is ontstaan is in mijn ogen zorgelijk voor de toekomst van de publieke omroep. Toen de organisatie in 2003 Uitzending Gemist introduceerde liepen ze voorop. Online tv terugkijken was ongelofelijk innovatief in een land waarin breedbandinternet pas net beschikbaar was. Door Uitzending Gemist te introduceren, maakte de publieke omroep de weg vrij voor de commerciële omroepenen om het terugkijken van uitzendingen ook online aan te bieden. Inmiddels hebben diezelfde commerciële omroepen de publieke omroep ingehaald.
Zeker bij jongeren zie je namelijk dat ze steeds minder traditionele televisie kijken. In de VS werd dat tijdens de Olympische Spelen nog maar eens bevestigd, met een grote daling in de kijkcijfers bij NBC. Natuurlijk gaat bij sommige jongeren ook gewoon de ouderwetse tv nog aan, maar het kijkgedrag verandert de laatste paar jaar razendsnel en verschuift naar on-demand. Dat zie je ook in de lage kijkcijfers van jongerenzender NPO 3. Met Uitzending Gemist in lage kwaliteit of een betaalde dienst ga je die jongeren niet terugwinnen. Zo loopt Hilversum het risico dat het de jonge kijker voorgoed kwijtraakt.
Jongerenportal
Daar komt bij dat jongeren hun tijd doorbrengen bij diensten van de grote techbedrijven. Ze communiceren via WhatsApp met hun vrienden, kijken wat hun vrienden en celebs doen via Snapchat en Instagram en in plaats van zappen op tv klikken ze door YouTube heen. De NPO denkt komend jaar de jongeren terug te kunnen winnen met een nieuwe online jongerenportal: NPO3.nl.
“Om beter in te spelen op de behoefte van de jongere doelgroep is op NPO3.nl alle content te vinden van de NPO 3-programma’s inclusief de leukste fragmenten, bonusvideo’s en webseries”, schrijft de publieke omroep daarover. “Ook is het dé plek waar de kijker kan meedoen aan interactieve verhaallijnen en challenges. Vanaf NPO3.nl kom je gemakkelijk op de websites van de andere jongerenmerken van de publieke omroep zoals 3FM, FunX, NOS op 3 en programma’s zoals Spuiten en Slikken (BNN).”
En daar maakt de NPO in mijn ogen de allergrootste fout: jongeren komen niet naar NPO3.nl. Je moet de content naar ze toe brengen, door het bijvoorbeeld te uploaden op YouTube. Maar dat is voor programmamakers – op enkele uitzonderingen na – verboden binnen de omroep. Er geldt over het algemeen een maximumlengte van 5 minuten voor NPO-content op YouTube. De NPO wil namelijk niet afhankelijk zijn van een commercieel bedrijf en mag dat ook niet van de overheid.
Tegelijkertijd heeft de NPO in het verleden altijd allerlei deals gesloten met de kabelaanbieders, wat volgens mij toch echt commerciële bedrijven zijn. Sterker nog: tot enkele jaren geleden waren de deals met kabelmaatschappijen de reden dat Uitzending Gemist op internet in zo’n lage kwaliteit werd aangeboden. Dat is de voornaamste reden dat je tot nu toe enkel via je set-topbox Uitzending Gemist in hogere kwaliteit kunt kijken.
Bestaansrecht
En natuurlijk wil je als publieke omroep niet afhankelijk worden van de Facebooks en Googles van deze wereld, maar in de huidige wereld heb je niet heel veel keuze. Het jongere publieke zit daar nu eenmaal. En over een paar jaar zitten ze misschien weer ergens anders. Je bent dus niet zozeer afhankelijk van die bedrijven, maar van het gedrag van je publiek. Je publiek moet je bedienen, daarom heet het publieke omroep. Dat is de factor die de publieke omroep bestaansrecht geeft.
Waar de NPO hier blijkbaar nog steeds niet aan toe wil geven en nu weer krampachtig een jongerenportal (alleen die term al) bouwt, zijn er gelukkig programmamakers die dat wel hebben begrepen. De NOS en NOS op 3 maken tegenwoordig nieuws speciaal voor Snapchat, Instagram, Facebook en YouTube. Alle video’s worden direct op die kanalen gezet. NOS op 3 heeft nog wel een website, maar die is eigenlijk enkel nog bedoeld om artikelen plaatsen (die je vervolgens op Facebook leest via Instant Articles).
Hetzelfde geldt voor BNN en Tim Hofman die buiten de NPO om #BOOS maken. Een soort consumentenprogramma, maar dan voor jongeren. Op YouTube. Elke aflevering trekt honderdduizenden kijkers: meer dan bijna alle programma’s op NPO 3.
Eenpitterstelevisie
Ook Arjen Lubach heeft het begrepen. Toen hij in 2014 startte met zijn comedyprogramma Zondag met Lubach eiste hij dat alle onderwerpen in losse fragmenten op YouTube mocht zetten. “Onze jeugdige doelgroep kijkt via YouTube”, legde hij uit toen hij onlangs te gast was in Zomergasten. “Als ik een jong iemand vraag wanneer mijn programma wordt uitgezonden, komt hij hooguit door de titel op zondag, maar niet omdat hij het live heeft zitten kijken.”
“Step in to the game, televisiemensen”, waarschuwde hij. “YouTube is tv kapot aan het maken en bij televisie heeft niemand het door. Helemaal niemand. Het is echt veel groter wat er aan de hand is met die zelfgemaakte dingen dan je denkt.”
De zelfgemaakt dingen waar Lubach het over heeft zijn natuurlijk vlogs. Frans Klein, de televisiebaas van de NPO noemt dat ‘eenpitterstelevisie’. “Vanuit de bezemkast commentaar geven op de hele wereld. Dat is wat de nieuwe generatie heel goed kan, maar wij niet op een slechte manier moeten gaan imiteren. Wij moeten vanuit onze kracht mooie dingen maken die eenpitters niet kunnen maken, omdat zij er geen geld voor hebben.”
Hij heeft een punt: de NPO moet niet nadoen wat vloggers doen. Dat werkt niet. Maar prachtige programma’s in bizar lage kwaliteit in een eigen portal aanbieden werkt zeker niet. Hopelijk is er iemand die op tijd wakker wordt in Hilversum. Wil de publieke omroep zijn publiek blijven bedienen, dan zouden programmamakers en omroepen in mijn ogen in opstand moeten komen tegen het huidige NPO-beleid. Zo niet, dan is dat doodzonde van alle mooie programma’s die in Hilversum worden gemaakt.