Politieke partijen hebben in aanloop naar de verkiezingen te weinig oog voor de haalbaarheid van hun plannen en maken niet goed duidelijk wat prioriteit heeft. Daarvoor waarschuwt het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Het SCP reflecteerde op eigen initiatief op plannen van BBB, CDA, ChristenUnie; D66, Forum voor Democratie, GroenLinks/Partij van de Arbeid, Partij voor de Dieren, PVV, SP en VVD – partijen die nu tenminste vijf zetels hebben of op 1 oktober in de Peilingwijzer op vijf of meer zetels worden geschat.
Nu de Tweede Kamerverkiezingen snel dichterbij komen – op 22 november mogen we stemmen – zijn de meeste partijprogramma’s ook bekendgemaakt. Zoals gewoonlijk beloven partijen daar van alles in. Maar het SCP vindt dat partijen niet duidelijk genoeg zijn. Zo maken ze lang niet altijd keuzes die nodig zijn op belangrijke thema’s en geven ze wel aan welke doelen ze nastreven, maar niet wat dan prioriteit heeft.
Keuzes moeten gemaakt worden
Als voorbeeld noemt het SCP dat alle partijen goede betaalbare en passende zorg heel belangrijk vinden. Logisch, gezien de vergrijzing van de samenleving. Maar tegelijkertijd hebben we met enorme krapte op de arbeidsmarkt te maken, waardoor er allerlei keuzes gemaakt moeten worden. Denk aan waar wel of geen zorg voor wordt verleend en wat mensen wel of niet vergoed krijgen. Maar keuzes daarover, die worden door veel partijen nog niet gemaakt.
Het SCP benadrukt dat partijen wel fundamentele keuzes moeten gaan maken over hoe ze dergelijke thema’s aan willen pakken. “Doen zij dit niet dan heeft dit gevolgen voor de kwaliteit en toekomstbestendigheid van de zorg en andere publieke voorzieningen. En dat kan invloed hebben, vooral op het welzijn van mensen in de meest kwetsbare posities, de ongelijkheid in de samenleving, de onderlinge solidariteit en het vertrouwen dat mensen in de overheid hebben.”
Tegelijkertijd valt op dat bij de keuzes die wél gemaakt worden, niet altijd aandacht is voor de haalbaarheid en uitvoerbaarheid van de gemaakte plannen. Het SCP ziet dat partijen uitgaan van een hoge mate van ‘maakbaarheid’. “Veel verkiezingsprogramma’s roepen een beeld op dat de overheid daadwerkelijk ‘grip’ kan krijgen op de omvang van migratie, maar de ervaringen van de afgelopen jaren bewijzen eerder het tegendeel.” Daarnaast doen sommige partijen voorstellen die ingaan tegen internationale afspraken, bijvoorbeeld wat betreft asielbeleid en duurzaamheid.
Iedereen te vriend houden
Dat partijen nauwelijks keuzes maken of kijken naar de haalbaarheid van gemaakte plannen, heeft mogelijk te maken met dat ze iedereen te vriend willen houden, vermoedt SCP-directeur Karen van Oudenhoven. In Nieuwsuur geeft ze aan dat dit teleurstellend en onnodig is. “Uit eerder onderzoek van ons blijkt dat burgers echt wel zitten te wachten op het eerlijke verhaal. Ze willen graag weten waar het met Nederland naartoe gaat. Ze willen een visie van een nieuw kabinet.”
Maken partijen geen gedetailleerdere en hardere keuzes, dan worden straks waarschijnlijk “kleine maatregelen genomen voor heel grote vraagstukken”, aldus Van Oudenhoven. “De transformaties die op dit moment nodig zijn komen dan niet van de grond.”