Steye Hallema: ‘Virtual reality moet je brein aan het werk zetten’
Stan Hulsen
Een kartonnen doos ontneemt je de aanwijzingen die nodig zijn om erachter te komen waar je je bevindt. Je locatie wordt pas duidelijk nadat die geknutselde verpakking omhoog wordt getrokken. In wat lijkt op een lege grijze fabriekshal word je omringd door een groep personen. Ze bespelen instrumenten en er wordt gezongen. Enkele leden van de meerkoppige band lijken verdacht veel op elkaar. Eén van hen trekt een hoepel over je hoofd, waarna de formatie van de bandleden plots verandert.
Dit is wat je te zien krijgt in de eerste minuut van de 360-gradenvideoclip van What Do We Care 4 van Steye & The Bizonkid. Het gebruik van de hoepel tussen twee scènes bezorgde kunstenaar Steye Hallema veel lof in de internationale community van virtualrealitymakers. De beweging van de hoepel over je hoofd maakt de overgang minder abrupt. Dat is zeker belangrijk als je de clip bekijkt met een VR-bril op. Als het niet subtiel genoeg gebeurt, kan de abrupte teleportatie van de ene plek naar de andere je behoorlijk in de war brengen. Of, zoals Hallema het zegt: “Knippen is niet elegant. Maar ik ga heus niet zeggen dat het niet mag.”
De subtielere overgang is niet het enige wat Hallema geslaagd vindt aan het gebruik van de hoepel, vertelt hij op het podium van de VR Days Europe, begin november. “Als bezoeker van de videoclip speel je een rol: je wordt door het personage erkend.” Deze erkenning van jou als kijker – of eigenlijk ‘experiencer’ van een ‘ervaring’ in virtual reality – kan helpen bij de beantwoording van een vraag: waarom je eigenlijk in die virtuele wereld aanwezig bent.
Op het podium vertelt Hallema nog dat het effect met die hoepel een toevallige vondst was. Het ding zou daar tijdens de opnames toevallig liggen. Achteraf komt het echte verhaal naar boven: natuurlijk lag die hoepel daar niet zomaar. “Mensen houden van mooie verhalen”, zegt Hallema. Dus maakt hij de werkelijkheid iets mooier dan dat hij is. Dat krijg je als je iemand op het podium zet die zichzelf omschrijft als ‘storydesigner’. Wat dat is? “Iemand die regie, compositie en het uitvinden van nieuwe dingen combineert om ervaringen te maken.”
In de huid van de kijker kruipen
Hoe doe je dat, een ervaring maken? Het is voor makers van virtual reality een tijd van pionieren. Hallema is, samen met anderen, bezig met het schrijven van de regels voor het medium. Hoewel het nog relatief duur is, is de productie van VR-films acceptabel geworden. Voor Hallema bij Jaunt terechtkwam, maakte hij onder meer de Peepshow en Missie Aarde voor de VPRO. Het afgelopen jaar werkte hij als een van de drie (!) regisseurs aan Ashes to Ashes, een film waarin je vanuit het perspectief van een overleden grootvader ziet wat zijn familie van plan is met zijn urn en as.
De gezamenlijke taak van de drie regisseurs was de kijker te verleiden het verhaal te volgen. Zij stonden tijdens de productie van Ashes to Ashes in driehoeksformatie om samen de volledige 360 graden te kunnen zien. Op die manier namen zij de positie in van de kijker. De camera, die het perspectief van de kijker bepaalt, kan zorgen voor een first person-perspectief. “Maar dat wil niet per se zeggen dat je als persoon aanwezig bent in het verhaal”, zegt Hallema.
Hij maakt een onderscheid tussen verschillende lagen die de verhouding tussen de eerste persoon en de andere personages weergeven. Misschien kruip je in de huid van een ander zodra je een VR-bril opzet. “Met geluid kun je dan de gedachten van dat personage laten horen, alsof het jouw eigen gedachten zijn”, zegt Hallema. “De laag daarbuiten is hoe het personage dat jij belichaamt tegen andere personages praat. Die personages praten ook weer met elkaar, over jou of direct tegen jou. Maar eigenlijk is er in de binnenste laag nóg een laag, namelijk van je eigen gedachten. Tussen die lagen moet conflict ontstaan. Virtual reality moet je brein aan het werk zetten.”
Trucjes
De acties van de personages in een VR-film kunnen jou als kijker verleiden om je hoofd te draaien. Een goed voorbeeld is de film Invasion! van Baobab Studios. Als kijker breng je een bezoek aan de winterkoude wereld van een konijntje. Het pluizige dier springt vrolijk op en neer, kijkt je nieuwsgierig aan en ruikt aan je om erachter te komen wie zijn nieuwe vriend is. Tot zijn ogen plots groot worden van verwondering. De verbazing is echter niet op jou gericht, maar op het ruimteschip dat zich achter je in het ijs nestelt. Zodra je als kijker eenmaal door hebt dat het konijntje zich niet meer op jou richt, voelt het natuurlijk om je hoofd te draaien om erachter te komen wat opeens interessanter is dan jijzelf.
“Dit soort trucjes gaan we heel vaak zien”, zegt Hallema. “Ik veroordeel het niet. Het is heel duidelijk dat het werkt.” Maar VR-makers zien dat trucje ook en gaan het daarom ook toepassen, voorspelt hij. Het wordt een cliché. “Het is nu al niet creatief meer. Dan denk ik: het moet anders kunnen. Dat je je als kijker bijvoorbeeld omdraait, maar dat er niets blijkt te zijn. En als je dan weer terugdraait, staat er opeens een monster. Dat zou ik dan wel weer leuk vinden.”
De film Ashes to Ashes ging november 2016 in première op de VR Days Europe. Momenteel wordt de film ingediend voor meerdere filmfestivals. Na eventuele vertoningen daar wordt Ashes to Ashes naar verwachting begin 2017 beschikbaar gemaakt voor het grote publiek via onder andere de platformen van Jaunt voor Anroid, iOS, Gear VR en Oculus.
