Ik vind mezelf geen Jomanda of Nostradamus, maar ik word wel steeds vaker een trendwatcher genoemd. Van zo iemand verwacht je stevige verhalen over de impact van nieuwe technologie en een beetje houvast voor wat de toekomst brengt. Zelf vind ik mezelf absoluut geen trendwatcher, maar toch.
Rutger Bregman keek een beetje sceptisch. Na een lezing van hem over het basisinkomen was ik naar hem toe gelopen. Hij is redacteur bij De Correspondent, auteur van vier boeken en opgeleid als historicus. Zijn reden voor de sceptische blik was dat hij weigerde voorspellingen te doen. “Trendwatchers doen een heleboel voorspellingen waar er altijd wel een paar van uit komen, maar een heleboel ook niet”.
Volgens hem is het onmogelijk om de toekomst te voorspellen, omdat het wirwar is van allerlei factoren die invloed op elkaar hebben.
Toepassingen in de praktijk
Ruim een jaar eerder had ik hetzelfde type gesprek met Terry Vrijenhoek. Hij is programmamanager bij het ’Centre for Personalised Genome Diagnostic’, onderdeel van het Universitair Medisch Centrum Utrecht. Ik organiseerde een reeks bijeenkomsten over nieuwe technologie en Terry was spreker bij een hiervan. De avond ging over genetica en genetische manipulatie. Vooraf trakteerde ik hem op een etentje in een restaurant in de Voorstraat.
Toen we de zaal van de bijeenkomst liepen kon ik mijn enthousiasme over de toepassingen in zijn vakgebied amper bedwingen. Hij was nuchterder: “Technologisch is ontzettend veel mogelijk en er gaan nog veel meer mogelijkheden ontstaan. Of en hoe we het gaan gebruiken is van veel meer factoren afhankelijk, zoals de politiek en of medisch specialisten het willen gebruiken in hun dagelijkse praktijk. ”
Moraal
Technologie op zichzelf is niet bepalend voor haar eigen gebruik. Technologie krijgt pas waarde als we haar gaan toepassen. De andere kant is trouwens ook niet waar: technologie is niet honderd procent neutraal, maar het brengt zelf een moraal mee. Hierover sprak ik met Peter-Paul Verbeek, professor technologie filosofie aan de Universiteit van Twente. Peter-Paul: “Technologie is een onderdeel van ons menszijn en daarmee onderdeel van ons moraal”. “Technologie is een onderdeel van ons menszijn en daarmee onderdeel van ons moraal”. Deel deze quote
In zijn boek Op de vleugels van Icarus haalt hij het voorbeeld aan van echoscopie. Als een vrouw zwanger is, dan kan zij een echo laten maken van haar kind. Dat deze technologie beschikbaar is, brengt al moraal met zich mee. Want ook kiezen voor geen echoscopie is een keuze. Een keuze die je maakt voor je kind. Er schijnen zelfs al rechtszaken aangespannen te zijn door kinderen met aandoeningen die hun ouders hebben aangeklaagd.
Dit klinkt te bizar voor woorden.
In 2016 kwam de destijds 13-jarige Engelse jongen Liam Murphy in het nieuws. Hij had zijn ouders aangeklaagd omdat hij als roodharige was geboren. Volgens hem leidt dit tot een leven met pesterijen en eiste hij daarom 2 miljoen pond van zijn vader en moeder.
Gestrekt been
De tendens in de media als het gaat om technologie, innovatie en vooruitgang is om alleen de positieve effecten te belichten. In zijn provocatieve boek To save everything, click here gaat Evgeny Mozorov hier met twee gestrekte benen tegenin. Van het debunken van de Wet van Moore, tot het onderuit schoffelen van het zogenaamde ‘transparantie en openheid fundamentalisme’ en de beperkte wereldblik van quantified self aanhangers: Mozorov maakt weinig vrienden in Silicon Valley en gelovers in de vooruitgang van de wereld met exponentiele technologieen.
Zelf vind ik dit een verfrissende perspectief in wereld waarin ik zelden van dit soort tegengeluiden lees, hoor of zie. Niet dat ik nu pessimistisch ben over de technologische toekomst, maar Mozorov heeft wel een punt. De kern van zijn betoog is dat veel technologische innovaties als een ultieme oplossing worden gepresenteerd.
Alleen, het probleem treedt op in een bepaalde context; het hangt samen met allerlei andere factoren en de oplossing kan allerlei ongewenste neveneffecten hebben.
Liam Murphy
Neem Liam Murphy, de roodharige jongen die zijn ouders had aangeklaagd omdat hij rood haar heeft. Een echoscopie of het doen van genetisch onderzoek bij een embryo kan veel leed voorkomen, maar kan ook de meest vreemde, verassende en ongewenste juridische, politieke en sociale consequenties hebben.
Niet dat het wat mij betreft technologische vooruitgang in de weg moet staan, maar het doen van voorspellingen is a) bijna niet te doen en b) moeten we zowel de positieve als negatieve kanten belichten. Niet dat ik het wereldbeeld van dystopische films zoals The Matrix voorzie, maar iets meer balans zou geen kwaad kunnen.
Oja, nog even over Liam Murphy. Volgens Snopes is het verhaal van de aanklacht tegen zijn ouders nepnieuws. Gelukkig maar. Of halen we onze schouders er over op in het jaar 2073?