Tweede Kamerverkiezingen 2017: Hoe denken de partijen over de toekomst van vervoer?

Experts verwachten dat de manier waarop we onszelf en goederen vervoeren de komende jaren ingrijpend gaat veranderen. De zelfrijdende auto is volop in ontwikkeling. Big data kunnen hun toegevoegde waarde bewijzen, waardoor we efficiënter met infrastructuur en verschillende vervoersmiddelen om kunnen gaan. En het bezit van een auto is in de toekomst misschien niet meer vanzelfsprekend.

Welke plannen hebben de partijen de komende vier jaar op het gebied van mobiliteit? Veel aandacht besteden de grote partijen niet aan dit thema. Andere onderwerpen zijn deze verkiezingen belangrijker. Toch is er bij bijna alle partijen wel het een en ander terug te vinden.

Infrastructuur en bereikbaarheid

Eén van de grootste onderwerpen binnen mobiliteit is de aanleg van nieuwe wegen. Autorij-partij VVD schrijft in zijn verkiezingsprogramma dat nieuwe wegen nodig zijn op de plekken waar de economie aantrekt. Bovendien wil de huidige regeringspartij meer vrijheden voor autobezitters: wie een auto bezit, moet daar overal gebruik van kunnen maken. Zo wil de VVD dat spitsstroken permanent open kunnen. Binnensteden die vervuilende auto’s weren, moeten van gedachten veranderen. De VVD wil namelijk een einde aan milieuzones in Nederland.

Nieuwe wegen zijn onnodig en leiden tot versnippering, geluidsoverlast en luchtverontreiniging. - GroenLinks Deel deze quoteDe Partij voor de Dieren is juist een voorstander van milieuzones. Gemeenten en provincies die vervuilende auto’s weghouden, kunnen op ‘actieve ondersteuning’ rekenen, schrijft de partij in zijn verkiezingsprogramma. De Partij voor de Dieren wil alleen nieuwe wegen als dat milieuknelpunten oplost of als het de verkeersveiligheid ten goede komt. Ook GroenLinks benadrukt in zijn programma de nadelen van VVD-plannen: “Nieuwe wegen zijn onnodig en leiden tot versnippering, geluidsoverlast en luchtverontreiniging.”

De christelijke partijen SGP en CDA willen juist wel investeren in asfalt. Zij geloven daarmee de fileproblemen aan te kunnen pakken. De SGP schrijft bovendien dat de overheid meer maatregelen moet nemen om het vervoer van deur tot deur te verbeteren door de overstap op openbaar vervoer makkelijker te maken.

Ook D66 zet in op dat punt. De partij wil dat de overheid zijn geld niet meer gaat verdelen in de categorieën ‘hoofdwegen’ of ‘spoorwegen’, maar geld uitgeeft op basis van projecten. Dat geld is bedoeld voor een ‘combinatie van maatregelen die nodig is om bereikbaarheid van deur tot deur te verbeteren’.

De Partij van de Arbeid schrijft, in contrast met zijn huidige coalitiepartner VVD, rustig aan te willen doen met het aanleggen nieuwe wegen. De partij wil alleen ‘de echt noodzakelijke nieuwe verbindingen’ aanleggen. Bovendien moeten alle bestaande plannen voor wegen opnieuw beoordeeld worden.

Elektrische auto’s

Bijna alle grote partijen schrijven in hun verkiezingsprogramma iets over duurzaam vervoer. De ChristenUnie, D66, GroenLinks en de Partij voor de Dieren noemen alle drie het jaartal 2025 in hun partijprogramma. Zij schrijven dat er vanaf dat jaar alleen nog maar elektrische personenauto’s verkocht mogen worden. De ChristenUnie schrijft ook dat het zuinige autobanden wil verplichten, ‘met een redelijke invoeringstermijn’.

50Plus houdt het bij ‘vervoer moet zo onafhankelijk mogelijk worden van fossiele brandstoffen’, maar noemt daarbij geen concrete maatregelen. De SGP wil dat er extra geld beschikbaar komt voor projecten rondom duurzaam vervoer, maar blijft ook vaag.

GroeLinks en D66 benoemen daarentegen wel maatregelen die ze willen nemen om de aanschaf van elektrische voertuigen te stimuleren. Zij willen de aanschaf van een elektrisch voertuig aantrekkelijker te maken. Beide partijen schrijven belastingen te willen verlagen voor mensen die elektrisch rijden. Ook schrijven zij over de infrastructuur. De overheid moet volgens D66 zorgen voor voldoende laadpalen, terwijl de markt ervoor moet zorgen dat de auto’s zelf goedkoper worden. Ook GroenLinks pleit voor een ‘landelijk dekkend netwerk van laadpalen’.

De SP kijkt in zijn partijprogramma iets verder vooruit dan 2025. De partij schrijft dat alle vervuilende auto’s in Nederland in 2035 vervangen moeten zijn door duurzame voertuigen. Ook de SP wil fiscale voordelen en voldoende oplaadpunten.

Wegenbelasting

Eén van de punten die deze verkiezingen op het gebied van vervoer regelmatig terugkomt, is het zogenaamde rekeningrijden. In het huidige stelsel betaalt de autorijder voor het bezit van zijn voertuig. Een aantal partijen, onder meer de PvdA, SP, D66, ChristenUnie, SGP, Partij voor de Dieren en GroenLinks ziet iets in een alternatief: een systeem waarbij autobezitters betalen op basis van het aantal kilometers dat zij rijden.

GroenLinks en de Partij voor de Dieren pleiten in hun verkiezingsprogramma tegelijkertijd voor een gelaagd systeem. Deze partijen willen dat mensen die in de spits of in drukke gebieden rijden, minder hoeven te betalen. Zowel de PvdA als de Partij voor de Dieren schrijven verder dat de privacy gewaarborgd moet blijven in systeem van kilometerheffing. Hoe zij dat precies voor zich zien, vertellen ze er niet bij.

De VVD is juist tegen hervorming van de wegenbelasting. De partij wil wel de belasting op bezit, de motorrijtuigenbelasting, verlagen. De motorrijtuigenbelasting is ook het enige punt dat de PVV in zijn verkiezingsprogramma maakt als het gaat om mobiliteit. De partij wil die belasting halveren.

D66 wil het huidige belastingsysteem helemaal omgooien. De partij pleit voor een systeem waarbij alle belastingen vervangen worden door een kilometerheffing. Er is ‘nieuwe technologie’ beschikbaar die dat systeem ook privacyvriendelijk kan maken, maar waar de partij op doelt, schrijft het er niet bij.

Ook de SGP is voor een systeem waarbij mensen die meer autorijden, meer betalen. Maar de partij omschrijft dat in zijn verkiezingsprogramma wel voorzichtig: “Zo’n systeem moet zorgvuldig opgebouwd worden, te beginnen met proefprojecten met een beperkte groep (vracht)autorijders.” Ook de SP verkeert zich in dat straatje, maar is een klein beetje stelliger. De partij schrijft nauwkeurig te willen kijken naar alle voor- en nadelen voor alle regio’s en soorten weggebruikers.

Openbaar vervoer

“Ook binnen het openbaar vervoer gaan de ontwikkelingen snel”, schrijft de VVD. De partij ziet dat vooral als reden om het geld anders te verdelen en meer experiment toe te staan. Niet verrassend is het GroenLinks die in zijn verkiezingsprogramma in vergelijking veel aandacht besteedt aan het ov. De partij pleit vooral voor meer sporen en treinen, ook buiten de Randstad.

Ook de ChristenUnie wil meer geld naar het openbaar vervoer. Bovendien wil de partij een ‘bredere ov-chipkaart’, zodat overstappen makkelijker wordt. Wat de partij daar precies mee bedoelt, wordt echter niet duidelijk. De VVD is wel wat concreter. De partij wil dat het stukje plastic niet alleen in bus, trein, tram of metro gebruikt kan worden, maar ook in de taxi.

D66 koppelt het openbaar vervoer aan een doelstelling voor duurzaamheid. Dit partij wil dat al het openbaar vervoer in 2020 op groene stroom of waterstof rijdt.

Innovatie

Bijna alle grote partijen laten doorschemeren zich in ieder geval te realiseren dat het vervoer er over een aantal jaar mogelijk heel anders uit kan zien. De zelfrijdende auto keert zo nu en dan terug in de partijprogramma’s en veel partijen zien kansen op het gebied van technologie.

Innovatie in vervoer gaat in de partijprogramma’s snel over de rol van de overheid. De VVD en D66 schrijven bijvoorbeeld dat de overheid ruimte moet geven aan vernieuwing, bijvoorbeeld door snel wetten aan te passen, rekening te houden met het ontwerp van wegen of toestemming te geven voor experimenten met zelfrijdende auto’s.

Het verschil tussen openbaar vervoer en eigen vervoer zal daardoor vervagen. - 50Plus Deel deze quoteVeel grote partijen vinden dat besluiten die genomen gaan worden, rekening houden met de situatie van de toekomst. Bijvoorbeeld de invloed die de zelfrijdende auto kan hebben. 50Plus: “Het verschil tussen openbaar vervoer en eigen vervoer zal daardoor vervagen. Alle besluiten moeten op deze ontwikkeling inspelen.”

De Partij voor de Dieren zet in op de deeleconomie. De partij wil het voordelig maken om auto’s te delen. Ook D66 ziet deze ontwikkeling, maar ziet dat vooral als een argument om het beschikbare geld voor infrastructuur op een andere manier te verdelen. De partij schrijft wel dat netneutraliteit ook in het verkeer moet gaan gelden.

Privacy

Door de verwachte groei van technologie in het vervoer, wordt automatisch een ander thema ook gekoppeld aan mobiliteit: privacy. Een aantal grote partijen neemt daar in zijn verkiezingsprogramma al standpunten over in. In het bijzonder ook één kleine partij: de Piratenpartij, die zich onder meer op dit onderwerp profileert.

Het is steeds moeilijker om jezelf anoniem te verplaatsen - Piratenpartij Deel deze quote“Het is steeds moeilijker om jezelf anoniem te verplaatsen”, schrijven de piraten. “Het gedetailleerd, automatisch en systematisch in kaart brengen van het reisgedrag van burgers moet worden gestopt. Dit geldt voor alle manieren van vervoer.”

De partij wil onder meer dat de ov-chipkaart met contant geld opgewaardeerd kan worden. Ook mag een reis met een anonieme ov-chipkaart niet meer kosten dan met een persoonlijke kaart.

Op de weg wil de Piratenpartij het registreren van nummerplaten terugschroeven. Ook wil de partij dat auto’s zelf minder snufjes krijgen waardoor ze gevolgd kunnen worden. De partij wil geen chips in kentekens en geen verplichte zwarte dozen in auto’s. Ook willen de piraten het kentekenparkeren stoppen. De partij ziet bovendien de eerder aangehaalde hervorming van de wegenbelasting – betalen voor gebruik in plaats van bezit –  als een maatregel die de privacy schendt.

De VVD schrijft in zijn programma dat data die weggebruikers door hun gedrag registreren, eigendom moet blijven van de automobilist. De gegevens zouden pas gedeeld mogen worden bij expliciete toestemming. In het openbaar vervoer pleit de partij echter voor meer maatregelen die mogelijk de privacy kunnen schenden. Om agressie van zwartrijders tegen te gaan, wil de partij meer camera’s op stations. Bovendien schrijft de partij ov-gegevens en politiebestanden beter aan elkaar te willen koppelen.

Tot slot pleit de SP voor busvervoer zonder contant geld. De partij wil in plaats daarvan inzetten op een zo gebruiksvriendelijk mogelijke ov-chipkaart.