Lege straten, waarin geen huis meer heel is en waar je geen mens op straat ziet. Dat is wat er over is van de Syrische stad Aleppo. De beelden ken je van televisie, maar hoe is het om er op straat te staan en om je heen te kunnen kijken. ‘Welcome to Aleppo‘ is de eerste virtual reality-reportage die midden in een oorlogsgebied werd gemaakt. Een nieuwe stap voor de journalistiek.
De VR-reportage die zich afspeelt in Aleppo is sinds een maand voor iedereen te bekijken op YouTube (open hem in de YouTube-app op je smartphone en je kunt daadwerkelijk 360-graden rond kijken) en wordt daarnaast vertoond op het VR-filmfestival Kaleidoscoop in Noord-Amerika.
‘Welcome to Aleppo’ is een productie van RYOT, een Amerikaanse nieuwssite van jonge journalisten en documentairemakers, die vaker virtual reality-reportages maken. Maar zo’n reportage maken midden in een oorlogsgebied brengt toch wat meer risico’s met zich mee, vertelt de 20-jarige Christian Stephen, de maker van ‘Welcome to Aleppo’ tegen Wired:
De eerste dag zijn we zo’n negen uur lang opgejaagd – en dat bedoel ik letterlijk – door rebellen. We moesten er alles voor doen om in leven te blijven en de beelden te kunnen maken. En moet je er nog voor zorgen dat wat je opneemt de risico’s waard is; het moet iets zijn wat visueel heel krachtig is.
Beleving
Het feit dat Stephen apparatuur bij zich heeft die mensen niet direct herkennen en kan worden aangezien voor bijvoorbeeld een bom, hielp daarbij niet mee. Sterker nog: de jonge journalist mag Turkije nooit meer in, nadat hij door dat land reisde met zijn VR-apparatuur. Veiligheidsbeambten hadden bij een controle geen idee wat het was en hoe gebruikt werd en concludeerde daarom dat het zondig was.
Maar het was het waard volgens de maker. ‘Welcome to Aleppo’ trekt je helemaal het verhaal aan als je het bekijkt via een VR-bril met een koptelefoon op. Onder meer door de “spookachtige, griezelige stilte” op de straten, zegt Stephen. Iets wat je niet kunt bereiken met een normale video. Volgens hem zijn mensen onverschillig geworden voor ‘normale’ verslaggeving, omdat beleving mist.
Het gaat niet over het losmaken van empathie; het gaat over het losmaken van wat er voortkomt uit die empathie, wat er daarna komt. Als het een gesprek losmaakt, dan heb ik mijn werk gedaan.
Nederland
RYOT is niet de enige partij die bezig is met virtual reality-reportages Veel meer media zijn er heel voorzichtig mee aan het experimenteren. In Nederland maakte NOS op 3 laatst een 360º-reportage op Lowlands. Dat is nog geen Syrië, maar wel een interessante eerste stap.
Freelance oorlogsverslaggever Hans Jaap Melissen heeft plannen die al een stuk verder gaan. Hij is bezig met voorbereiden van meerdere reizen, waarbij aan de slag wil met virtual reality in oorlogs-/crisisgebieden. “Dan moet je denken aan Syrië, in de gebieden waar je als journalist nog kunt komen, en Irak”, vertelt hij. Melissen is daarover in gesprek met een omroep en Beeld & Geluid wil meewerken aan zijn projecten.
Waarom Melissen er mee aan de slag wil?
Ik ben een tijd geleden benaderd door een videoproductiebedrijfje dat zich helemaal is gaan richten op 360º-producties. Ze hadden zelf het idee om een journalistieke productie te maken in een crisisgebied. Ik kreeg bij hen toen zo’n bril op en leerde hoe het is om iets ‘immersive’ te beleven. Ik was daar erg van onder de indruk.
Daar komt bij dat ik het verleden heb gemerkt wat de beperkingen zijn van de huidige videojournalistiek, doordat we focussen. Door één verwoest huis te filmen in een straat die verder intact is, creëer je een beeld dat niet overeenkomt met de werkelijkheid. Soms dacht ik: had ik maar een camera op mijn rug, dan had ik kunnen laten zien hoe dingen in perspectief staan.
Als journalist ben ik er voor de waarheidsvinding. Dankzij virtual reality kun je een eerlijker beeld geven en daarnaast biedt het een kijker natuurlijk een veel rijkere beleving.
Op dit moment is Melissen nog druk bezig met voorbereidingen en is hij ook al wezen proefdraaien in Nederland. “Daarbij ging van alles mis, met oververhitte batterijen enzo. We twijfelen ook nog over welke camera we gaan gebruiken.”
Het is dus nog even wachten tot we de eerste Nederlandse VR-reportage vanuit een oorlogsgebied gaan zien, maar er wordt wel aan gewerkt. Waarschijnlijk zal de ontwikkeling van VR-journalistiek volgend jaar in een stroomversnelling terecht komen, als de Oculus Rift en consorten op de markt verschijnen.