Een camera die je altijd om je nek hebt hangen en die alles vastlegt wat je doet door om de zoveel seconden een foto te nemen lijkt misschien een handig idee. Zo kun je altijd terugvinden wat je ook alweer hebt gedaan wanneer je geheugen je in de steek laat en creëer je een eigen, persoonlijk, digitaal archief van je leven. Nooit meer hoef je te vergeten wat je hebt meegemaakt en altijd kun je je herinneringen opnieuw beleven.
Er zit echt een groot en onoverkomelijk nadeel aan dit soort lifelogging technologieën:
Je maakt continu foto’s van anderen. De camera hangt namelijk om je nek of aan je kleding en maakt dus geen foto’s van jij die dingen aan het doen bent maar van anderen die je toevallig tegenkomt wanneer je dingen aan het doen bent. Stel je voor dat je naar een volslagen vreemde toeloopt en vanuit het niets een foto van die persoon maakt: dat zou een ongemakkelijke situatie opleveren maar het is precies wat zo’n camera doet.
Recentelijk werd de wereld opgeschrikt door Snowden’s onthullingen over de grootschalige surveillance door de NSA. Een technologie zoals een lifelogging camera voegt daar echter een geheel nieuwe dimensie aan toe: sousveillance ofwel omgekeerde surveillance:
The recording of an activity by a participant in the activity
Het woord surveillance komt van het Franse sur (van boven) en veiller (bekijken). Sousveillance komt op zijn beurt van het Franse woord sous (van onderen). Letterlijk betekent sousveillance dus: van onderen bekijken. Het is niet alleen de overheid die met ons meekijkt, nee, wij doet het allemaal bij elkaar.
Een camera om je nek dragen die continu foto’s maakt betekent dat je foto’s maakt van toevallige voorbijgangers, personeel in winkels maar ook van je familie in een thuissituatie onderuitgezakt op de bank of net uit de douche en misschien wel van gevoelige documenten op je werk.
Matt Baxter-Reynolds schrijft op ZDnet over zijn ervaringen met het dragen van de Autographer; zo’n lifelogging camera. Hij beschrijft dat hij zich continu ongemakkelijk voelde en telkens de camera omdraaide zodat de lens naar binnen was gedraaid. Het voelde onnatuurlijk.
“It’s unnatural” is how we can describe every technology that humankind has ever invented. That’s what technology is.
Daar heeft Baxter-Reynolds gelijk in. Elke technologie kent een periode waarin men het product zich moet toeëigenen (ook wel appropriation); een periode waarin het sociaal geaccepteerd moet worden. Het is echter de vraag of we dat moeten willen met dit soort producten.
Het heeft wel iets weg van het panopticon zoals geïntroduceerd door filosoof Jeremy Bentham en Michel Foucault. Het panopticon is een gevangenis in de vorm van een cirkel met in het midden een wachttoren. De gevangen kunnen vanuit hun raam de wachttoren zien maar ze kunnen niet zien of er vanuit daar iemand naar hen kijkt. Daarom gedragen de gevangen zich continu alsof ze bekeken worden.
Volgens filosoof Giless Deleuze zien we diezelfde vorm van surveillance inmiddels ook in onze maatschappij. Hij omschrijft dat als de verschuiving van “disciplinary societies” naar “societies of control”: een samenleving waarin surveillance overal is in de vorm van camera’s, mobiele telefoons, de Google Glass, de Memoto, en andere lifelogging camera’s. We weten nooit of we misschien bekeken worden; het panopticon is ons leven binnengedrongen.
Een controlemaatschappij dus, zowel vanuit de overheid (surveillance) als van elkaar (sousveillance) mede mogelijk gemaakt door lifelogging technologieën zoals de Google Glass en de Autographer. Privacy lijkt zo meer en meer een begrip van het verleden te worden. Niet iedereen lijkt dat echter een probleem te vinden: in dat geval elf redenen waarom je wel iets te verbergen hebt en privacy dus wel echt belangrijk is.
