Het leek zo mooi: in Appelscha in Friesland startte men vorige week met het testen van zelfrijdende busjes. Nu wil ik absoluut niet neerbuigend doen over Friesland, maar ik was toch positief verrast (lees: lichtelijk verbaasd) dat men hier zo voorop liep. Een test als dit verwacht je eerder in bijvoorbeeld Enschede of Eindhoven, rond de universiteiten aldaar. Maar nee: de gemeente Ooststellingwerf wilde hiermee testen en bestelde twee zelfrijdende busjes.
Het ging om zogeheten WEpods, die ook al in Wageningen werden getest. Ze zouden op termijn de oplossing moeten zijn voor het bereikbaarheidsprobleem van plattelandsgebieden. Het rond laten rijden van gewone bussen is te duur en dus zouden kleine zelfrijdende karretjes een oplossing kunnen zijn. Je hebt dan immers geen personeelskosten. Maar dat is voorlopig nog toekomstmuziek: dit is een testproject, met een steward aan boord. Net zoals Uber zelfrijdende taxi’s test in de VS eigenlijk.
Een klein verschil tussen ‘normale’ zelfrijdende auto’s, zoals Uber die test, en de busjes in Friesland: ze kunnen maar 15 kilometer per uur en zien er een beetje als de pausmobiel.
Fietsers
Nu, een week na de start van de test, blijkt het echter een ongelofelijk ondoordacht project te zijn. De busjes rijden namelijk over het fietspad. En ze zijn stiekem toch nog best breed. Gevolg: fietsters moeten uitwijken, omdat de karretjes het fietspad in beslag nemen en niet kunnen uitwijken.
Hier spelen eigenlijk twee dingen mee. Ten eerste zijn fietsers voor zelfrijdende voertuigen een ontzettend grote uitdaging. Ze doen veel meer gekke dingen op de weg dan auto’s, ze wringen zicht tussen auto’s en stoepranden door, voegen in vanaf iedere kant etc. Voor Google, die inmiddels ongelofelijk ver is met zijn zelfrijdende auto, waren fietsers al een grote uitdaging en deze karretjes hebben veel minder ervaring in het verkeer en zijn technisch minder geavanceerd. Ze hebben er dan ook alleen nog maar meer moeite mee, leert de praktijk.
Ten tweede is er de menselijke reactie. Hoe reageren mensen op een zelfrijdende auto? Op het campusterrein van de Universiteit Twente is daar onlangs nog een onderzoek naar gedaan, omdat het uiteindelijk misschien nog wel belangrijker is dan puur de techniek. In Applescha hebben ze gewoon zelfrijdende busjes het fietspad opgestuurd zonder hier over na te denken.
Is hier dan echt niet over nagedacht? Ik vrees het ergste… Marieke Martens, hoogleraar aan de Universiteit Twente, zegt in de Volkskrant: “Een breed voertuig met 15 kilometer per uur over een smal fietspad met veel andere fietsers laten rijden is achteraf gezien niet zo handig geweest.” Joh, dat meen je niet!
Lessen
De busjes werden gisteren per direct van de weg gehaald, vanwege de ontstane situatie. Zonde van de investering, want de gemeente en provincies Friesland en Drenthe hebben samen flink wat geld gestopt in dit project. En dus is er na een spoedberaad besloten dat er gastheren en -vrouwen komen die fietsers gaan uitleggen hoe ze om moeten gaan met de zelfrijdende busjes. De busjes gaan volgende week toch weer de weg op, maar waar het doel was om uiteindelijk personeelskosten te besparen, zijn er nu veel meer mensen nodig! Nog los van het feit dat fietsers nog steeds veel last blijven houden van deze test.
Hoe meer ik over dit project hoe meer mij het gevoel bekruipt dat het een compleet ondoordacht project is. Alsof een overijverige ambtenaar per sé dit leuke innovatieprojectje wilde oppakken.
Dat terwijl het juist bij de ontwikkeling van zelfrijdend vervoer zo ongelofelijk belangrijk is om heel goed te kijken naar de maatschappelijke factoren. Hoe reageren mensen? Hoe komt het in de media (dat het suffe, lelijke en vooral slome karretjes zijn, helpt daarbij overigens ook niet mee)? Natuurlijk is het ongelofelijk belangrijk om tests uit te voeren en mogen daar dingen misgegaan. Daar kun je van leren. Maar ik zie hier weinig lessen die daadwerkelijk meerwaarde opleveren behalve één belangrijke les… Als je aan de slag wil met het testen van zelfrijdende voertuigen: zo moet het niet.
Het project was trouwens de eerste van een hele reeks. Groningen, Friesland en Drenthe willen namelijk samen een soort innovatieregio voor zelfrijdend vervoer worden. Een mooie ambitie, maar deze eerste test is niet echt goed voor de publieke opinie daarover. Hopelijk was het enkel een valse start.