Bij het horen of lezen van de naam Vannevar Bush gaan er vaak alarmbellen rinkelen. Wellicht logisch, want zijn naam is toch voornamelijk verbonden aan het “Manhattan Project“, de inleiding tot het nucleaire einde van de Tweede Wereldoorlog. Maar Bush deed nog zoveel meer! Zo voorspelde hij al in 1945 de trends “information overload“, curatie, “FOMO” en wist hij met zijn memex een soort van mini-WWW te bedenken.
Ik kwam de naam van Bush tegen na het zien van deze documentaire over het Antikythera mechanisme. Deze “gadget der oude Grieken” werd gebruikt om de stand van de sterren te calculeren en staat nog steeds te boek als ‘s-werelds eerste analoge computer. Dat zal voorlopig nog wel even blijven, want het apparaatje is waarschijnlijk ergens rond 100 B.C. gemaakt.
Enfin, via het Antikythera mechanisme en de Turing Machine kom je al snel uit bij Vannevar Bush zijn Memex. De memex was een concept van Bush waarin de mens zijn boeken, muziek en verschillende communicatievormen in een gecomprimeerde vorm zou opslaan. Via slimme mechaniek zou de memex met snelheid en flexibiliteit kunnen worden geraadpleegd. Bush’ concept van de memex zou de uiteindelijke bedenkers van hypertekst (wat weer leidde tot het WWW) hevig beïnvloeden.
Bush publiceerde zijn idee van de memex in een essay dat in juli 1945 verschijnt in het Amerikaanse magazine The Atlantic. In “As We May Think” spreekt Bush zijn zorgen uit over de gang van zaken in de wetenschap op dat moment. Vernietiging wordt verkozen boven ontdekking en begrip (let wel, het bombarderen van Japan gebeurde een maand na het publiceren) en volgens Bush was er dringend behoefte aan een methodiek om de “informatie explosie” om te zetten in een kennis explosie.
Al in 1945 maakte de Amerikaan zich zorgen over de explosieve toename van informatie, de manier waarop deze gebruikt werd en de balans tussen boodschap en ruis: “Professionally our methods of transmitting and reviewing the results of research are generations old and by now are totally inadequate for their purpose. If the aggregate time spent in writing scholarly works and in reading them could be evaluated, the ratio between these amounts of time might well be startling. Those who conscientiously attempt to keep abreast of current thought, even in restricted fields, by close and continuous reading might well shy away from an examination calculated to show how much of the previous month’s efforts could be produced on call.”
Volgens Bush liep het juist gebruiken van informatie grote schade op door de enorme hoeveelheden die er op een persoon afkomen: “The difficulty seems to be, not so much that we publish unduly in view of the extent and variety of present day interests, but rather that publication has been extended far beyond our present ability to make real use of the record.” Curatie is van belang dus, zoveel kunnen we uit zijn opmerking halen: “Selection, in this broad sense, is a stone adze in the hands of a cabinetmaker.“.
Maar Bush “voorspelt” het nog nauwkeuriger in de volgende passage, waarin hij de momenteel zo actueel zijnde vorm van curatie lijkt te bespreken: “The real heart of the matter of selection, however, goes deeper than a lag in the adoption of mechanisms by libraries, or a lack of development of devices for their use. Our ineptitude in getting at the record is largely caused by the artificiality of systems of indexing. When data of any sort are placed in storage, they are filed alphabetically or numerically, and information is found (when it is) by tracing it down from subclass to subclass. It can be in only one place, unless duplicates are used; one has to have rules as to which path will locate it, and the rules are cumbersome. Having found one item, moreover, one has to emerge from the system and re-enter on a new path.
The human mind does not work that way. It operates by association. With one item in its grasp, it snaps instantly to the next that is suggested by the association of thoughts, in accordance with some intricate web of trails carried by the cells of the brain. It has other characteristics, of course; trails that are not frequently followed are prone to fade, items are not fully permanent, memory is transitory. Yet the speed of action, the intricacy of trails, the detail of mental pictures, is awe-inspiring beyond all else in nature.
Man cannot hope fully to duplicate this mental process artificially, but he certainly ought to be able to learn from it. In minor ways he may even improve, for his records have relative permanency. The first idea, however, to be drawn from the analogy concerns selection. Selection by association, rather than indexing, may yet be mechanized. One cannot hope thus to equal the speed and flexibility with which the mind follows an associative trail, but it should be possible to beat the mind decisively in regard to the permanence and clarity of the items resurrected from storage.”
Dan slaat Bush de spijker op zijn kop: “There is a new profession of trail blazers, those who find delight in the task of establishing useful trails through the enormous mass of the common record.” Curatoren, kenners, filters.
Het leidt uiteindelijk tot Bush’ voorstel voor een mogelijke oplossing: zijn memex. Een soort kruising tussen een harde schijf en Evernote, eigenlijk: “Consider a future device for individual use, which is a sort of mechanized private file and library. It needs a name, and, to coin one at random, “memex” will do. A memex is a device in which an individual stores all his books, records, and communications, and which is mechanized so that it may be consulted with exceeding speed and flexibility. It is an enlarged intimate supplement to his memory”. Wie doorleest, struikelt over ideeën en visies die de basis zouden kunnen zijn voor Wikipedia, redactionele formules en zelfs Open Data standaarden.
Mocht je kans zien, neem de tijd om Vannevar Bush’ zijn werk te lezen en laat je (net als ik) verbazen door de parallelen in innovatie. Dankzij zijn eigen voorwerk is het gehele stuk nog te lezen voor iedereen die het maar wil. Op de website van datzelfde magazine waar hij het 67 jaar geleden publiceerde: The Atlantic.