Zit je kind teveel op de smartphone of tablet? Nieuw onderzoek geeft 3 oplossingen in plaats van ‘schermtijd’

Het ene na het andere onderzoek wijst uit dat kinderen meer moeite hebben om te focussen of succesvol te zijn als gevolg van hun gebruik van nieuwe technologie. Veel ouders worstelen dan ook met de invulling van ‘schermtijd’: de tijd die je kinderen doorbrengen op een smartphone of tablet. Moet je het inperken? Verbieden?

Nieuw onderzoek van psychologen wijst uit dat we op dit moment opvoedkundig vaak verkeerd reageren op de negatieve gevolgen van technologie-gebruik door kinderen. We verbieden het gebruik van smartphones of beperken de schermtijd. Maar we vergeten daarbij dat de gadgets niet het probleem zijn. De belangrijkste vraag die je jezelf als ouder moet stellen is: Waarom zoekt mijn kind zo vaak en zo veel de toevlucht tot gadgets? En kan ik daar iets aan doen?

De psychologische behoeftes van een kind

Even terug naar de piramide van Maslow: behalve voedsel en een dak boven hun hoofd hebben kinderen net als ieder ander mens behoefte aan een aantal immateriële zaken. Denk aan liefde, een gevoel van connectie, vriendschap en familie. Maar ook aan respect, zelfwaarde, beslissingsbevoegdheid en zelfvertrouwen. En niet in de laatste plaats: zelfontwikkeling en zelfontplooiing naar je maximale kunnen.

Wanneer kinderen deze drie basisbehoeftes niet of te weinig ontvangen in hun echte leven, zullen zij er naar op zoek gaan online of in virtuele werelden. In de meest extreme vorm: het kind dat op school gepest wordt, maar in haar favoriete game intense vriendschappen heeft.

Schermtijd kind beperken niet de oplossing

Volgens psychologen is het zaak dat ouders op zoek gaan naar de reden dát hun kind verslingerd is aan de iPad of smartphone. Ontbreekt er iets in het leven van je kind? Dan is de kans groter dat ze hun toevlucht zoeken tot technologie om dat tekort te compenseren.

De wetenschappelijke onderzoeken die uitwijzen dat té veel smartphone- of tabletgebruik schadelijk is voor de hersenen, zijn helaas waar. Kinderen kunnen zich bijvoorbeeld steeds minder goed concentreren.

Maar simpelweg de schermtijd beperken tot een uur per dag of gadgets helemaal verbieden leidt niet alleen tot frictie en conflict, het is ook niet de juiste oplossing voor dit probleem. Volgens de psychologen kijk je eerst naar de oorzaak van het probleem, en of je daar als ouder iets aan kunt veranderen. Drie concrete voorbeelden:

1. Geef je kinderen meer autonomie

Volgens een onderzoek van twee Amerikaanse wetenschappers, zijn kinderen die meer vrijheid hebben in hun jeugd op latere leeftijd succesvoller dan kinderen die door hun ouders en school veel minder vrijheid hebben gekregen.

De onderzoekers vergeleken de wijze waarop in Maya-dorpen met kinderen wordt omgegaan, met de manier waarop Amerikaanse kinderen onderwezen worden op het meer formele basisschool systeem. Wat bleek? Kinderen in de Maya gemeenschap zijn veel beter in staat zichzelf doelen te stellen omdat zij deze veelal zelf mogen bepalen. Hun ouders ondersteunen hen vervolgens wel om dit doel ook echt te behalen.

In westerse culturen zijn de zaken omgedraaid. Kinderen zijn gewend dat ouders bepalen wat ze wel en niet moeten en mogen doen. De aandachtsspanne verzwakt hierdoor, waardoor kinderen op zeker moment helemaal geen moeite meer doen zelf iets (nieuws) te onplooiien. Het heeft toch geen zin, want alles wordt vóór ze bepaald.

Wat je als ouder kan doen: In plaats van het opleggen van strenge regels over het gebruik van smartphones en tablets door je kinderen, help je kinderen om zelf zijn of haar eigen grenzen te bepalen. Help ze begrijpen waaróm het niet goed is om teveel tijd aan technologie te besteden. Maak beslissingen zoveel mogelijk mét je kinderen, in plaats van voor hen.

2. Geef ze meer zelfvertrouwen

Kinderen hebben vaak het gevoel dat ze nergens goed in zijn. Logisch, want ze leren in hun jonge jaren nog enorm veel. Jammer is alleen wel dat deze leerprocessen vaak enorm langgerekt zijn. Denk aan school, of zwemles. Het duurt vaak wel een jaar voordat je eindelijk een keer ‘naar een volgend level’ mag.

En dat terwijl het zo goed voelt om iets snel ‘onder de knie te krijgen’ en direct de vruchten te kunnen plukken van je inzet. Het bakken van een taart. Schaatslessen in de krokusvakantie: Het voelt supergoed om iets te leren en het direct af te ronden met een mooi eindresultaat!

Helaas is dit een gevoel dat bij steeds meer kinderen afwezig is. Een gevolg van cito-toetsen en zwemdiploma’s waarbij de focus ligt op lange-termijn-resultaat en vaak ook op alle dingen die we nog níet goed kunnen.

En dat terwijl de aandachtsspanne van een kind kort is. Zo missen ze het plezier van iets leren en de euforie van een (snel) behaald succes. Instant gratification waarin een highscore in een game of veel likes op je Instagram post wél voorziet. Daar worden dit soort games en sociale netwerken dan ook precies op gebouwd: de psychologische behoefte van je goed voelen over je zelf. Snel succes scoren.

Wat je als ouder kan doen: Denk na over leuke activiteiten voor je kind met een kortere maak- en leercurve. Ga wekelijks iets bakken of koken samen en eet daar met het hele gezin van. Denk na over een mogelijke sportactiviteit waarin je kind zijn of haar competitiviteit en prestatiedrang waar kan maken.

Ga op een korte cursus, skiles of knutselactiviteit. Laat je kind meebouwen aan een carnavalswagen of het bloemencorso. Zoek een activiteit met snelle feedback en een eindresultaat waar hij of zij zich direct goed over voelt. Te snel denken we dat naschoolse activiteiten enkel fysiek of creatief belangrijk voor kinderen zijn. Maar ze zijn extra waardevol doordat kinderen er een gevoel van eigenwaarde en resultaat aan overhouden.

3. Geef ze het gevoel dat ze ergens bij horen

Net als volwassenen voelen kinderen zich graag onmisbaar voor anderen. Ze hebben de behoefte ergens bij te horen. Deze behoefte wordt ingelost door veel met andere kinderen te spelen. Helaas gebeurt dat in de praktijk steeds minder. Kinderen mogen in verband met de veiligheid bijvoorbeeld minder vaak buiten spelen van hun ouders.

De afgelopen 50 jaar nam de hoeveelheid tijd dat kinderen met elkaar spelen gestaag af, melden wetenschappers. Als gevolg van die trend zoeken steeds meer kinderen elkaar nu online op in games of op social media. En dat terwijl echt contact zoveel beter voor ze is.

Wat je als ouder kunt doen: Geef je kinderen meer tijd om met andere kinderen van hun eigen leeftijd door te brengen. Peuterspeelzalen of kinderdagopvang zijn logische plekken hiervoor, maar als je hier geen gebruik van maakt kun je ook kijken naar muzieklessen, peutergym en vele andere activiteiten voor (kleine) kinderen bij jou in de buurt.

Beeld: Shutterstock