Het voelt misschien aan als oud nieuws: de AIVD heeft het behoorlijk druk met Rusland. In het jaarverslag van 2016 zegt de inlichtingendienst dit nu zelf echter ook. Volgens het rapport is de AIVD namelijk, naast jihadistisch terrorisme, vooral druk bezig met Russische activiteiten, waaronder digitale aanvallen.
“In zijn streven zich opnieuw te profileren als supermacht schrikt Rusland niet terug voor de inzet van koude-oorlogsmethoden zoals heimelijke politieke beïnvloeding”, stelt de AIVD in het verslag. “Rusland maakt daarbij handig gebruik van de vrijheden van de open en democratische samenlevingen van het Westen.”
Kijken we naar spionage, dan richten de Russen zich onder meer op het beïnvloeden van besluitvormingsprocessen, beeldvorming en publieke opinie. “Bij deze heimelijke politieke beïnvloeding spelen het verspreiden van desinformatie en propaganda een belangrijke rol.” Simpel gezegd: Rusland verspreidt nepnieuws en propaganda om onze meningen te veranderen.
Verkiezingen
Probleem hiervan is natuurlijk dat dit dankzij het internet veel gemakkelijker gaat en dat de impact veel groter kan zijn. Een goed voorbeeld zijn de presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten. In dat land wordt nu gekeken of de Russen dit proces hebben beïnvloed. “Ook ten aanzien van Nederland zijn dossiers en processen aan te wijzen waar Rusland belang heeft bij de uitkomst, waarbij beïnvloeding en manipulatie op de loer liggen”, stelt de AIVD. De inlichtingendienst doet dan ook onderzoek naar mogelijke beïnvloeding gericht tegen Nederland of Nederlandse belangen.
Tegenover RTL Nieuws zegt Bertholee dat het niet uitgesloten is dat onze verkiezingen in maart beïnvloed zijn door Rusland. “Ik denk dat wel gepoogd is om de kiezers mogelijk in een verkeerde richting te duwen door berichten te verspreiden die niet of slechts ten dele waar zijn.” Hij geeft hier echter geen bewijzen voor.
Tegenover AD.nl zegt hij: “Die beïnvloeding is er elke dag, dus ook rond de verkiezingen. Er worden berichten verspreid door nieuws te verspreiden dat is gebaseerd op onwaarheden.” Overigens zouden eventuele pogingen van de Russen om onze verkiezingen te beïnvloden niet geslaagd zijn.
Overheid en bedrijven
Volgens de AIVD zijn Nederlandse overheidsinstellingen het afgelopen jaar meerdere keren het doelwit geweest. Iets wat Rob Bertholee, de baas van de AIVD, in februari dit jaar ook al zei. Toen liet hij weten dat er in een half jaar tijd honderden aanvallen waren op overheidsinstellingen en bedrijven in Nederland vanuit Rusland, China en Iran. Volgens het jaarverslag gaat het bij de overheidsinstellingen om “omvangrijke en hardnekkige digitale spionageaanvallen”. “De aanvallen geven blijk van omvangrijke en structurele interesse in de Nederlandse overheid.”
Ook Nederlandse bedrijven blijken een doelwit. “In Nederland is onderzoek verricht naar aanvallen op Nederlandse bedrijven
in de sectoren ICT, maritieme technologie, biotechnologie en lucht- en ruimtevaart. Verder heeft de AIVD langdurige en omvangrijke infecties waargenomen bij diverse buitenlandse (defensie)bedrijven. Hierbij zijn naast persoonsgegevens ook zeer gevoelige en geavanceerde maritieme, ICT-, energie- en defensietechnologieën gestolen.”
Digitaal terrorisme
Qua digitaal terrorisme hebben we minder te vrezen, stelt de inlichtingendienst. De dreiging zou nog beperkt zijn, doordat er nog te weinig technische expertise is binnen de groepen om “persoonlijk letsel of schade door digitale sabotage te veroorzaken”. Wel zijn er namenlijsten gepubliceerd van potentiële doelwitten, waarop ook tientallen Nederlanders stonden. “Veelal betroffen het vrij toegankelijke persoonsgegevens die niet met een hack verkregen zijn, maar die wel voor de nodige onrust zorgden.”
Een geheel ander probleem is dat diverse kwaadwillenden onze infrastructuur gebruiken voor aanvallen op andere landen, stelt de AIVD. “Hierdoor wordt Nederland ongewild betrokken bij de verspreiding van digitale aanvallen die een inbreuk vormen op de economische, militaire en politieke belangen van andere landen.”