Sinds we met zijn allen binnen zitten vanwege het coronavirus wordt er massaal meer gestreamd. Het afgelopen jaar heeft Netflix meer winst dan ooit gemaakt. In 2020 kreeg het streamingplatform 22 procent meer abonnees dan het jaar ervoor. En Netflix is niet de enige: Alle streamingplatformen hebben een goed jaar gehad en daar zijn er tegenwoordig veel van.
Met de bioscopen gesloten en weinig alternatieven voor een avondje uit blijven mensen thuis om films en series te kijken. Maar het virus is niet de enige oorzaak van het veranderende filmavondje. Al jaren spreken we over de thuisbioscoop, maar de laatste jaren zien we steeds meer blockbusters eerder op ons scherm thuis dan in de bioscoop. De bioscoopbranche heeft al langer te maken met een strijd om de aandacht van het publiek.
Shutterstock.com
Bioscoop
De eerste films op het witte doek konden we bekijken in 1896, toen George Christiaan Slieker met een kinematograaf (een voorloper van de filmprojector) het land door reisde. Het eerste echte theater werd tien jaar later geopend in Amsterdam.
Vanaf dat moment ging het snel. Vier jaar later stond er in vrijwel elke stad een bioscoop. In 25 jaar steeg het aantal bezoekers van 15 miljoen naar 40 miljoen per jaar.
De eerste concurrentie waar de bioscoop mee te maken kreeg was het televisietoestel. In de jaren zestig halveerde het aantal mensen dat een kaartje voor de film kocht. In steeds meer huiskamers stond een tv. Televisiezenders begonnen oude films uit te zenden om kijkers te trekken.
Halverwege de jaren ’70 kwam de VCR: De videocassetterecorder. Mensen konden zelf programma’s en films opnemen om vervolgens te kijken wanneer zij daar zin in hadden. Een soort (hele) vroege versie van video on demand.
Shutterstock.com
VHS
De Amerikaanse zakenman Andre Blay kwam met het idee om bioscoopfilms opnieuw uit te brengen op VHS (Video Home System). Met zijn bedrijf Magnetic Video Corporation kocht hij de licentie voor 50 films van 20th Century Fox om deze te dupliceren en te verkopen.
Een videoband in die tijd was behoorlijk duur: voor een film was je zo een paar tientjes kwijt. Particulieren kochten daarom de films van Blay en verhuurden ze voor een lagere prijs. Zo ontstonden de eerste videotheken. Dat het veel makkelijker was om thuis een filmpje te kijken was te merken aan het aantal bioscoopgangers.
Ook de grote studio’s merkten dat hun films op videotape een grote hit waren. 20th Century Fox kocht Magnetic Video en andere studio’s begonnen hun eigen films op VHS uit te brengen.
Netflix
De videotheken waren een groot succes en begonnen naast films ook computerspellen te verhuren. Toen in 1997 de DVD kwam pasten de videotheken zich daarop aan. Dvd’s hadden beter beeld, geluid en kwaliteit.
De opkomst van de DVD maakte nog iets mogelijk: Netflix. Het eerste bedrijf dat films opstuurde. Met videobanden kon dat nog niet, ze waren te duur en niet stevig genoeg om per post verzonden te worden. Op Netflix kon je net als nu een abonnement nemen waarvoor je maandelijkse betaalde in plaats van per film.
Het was nog niet het streamen zoals we dat nu kennen, maar het kwam al wel dichtbij. Je bladerde door een catalogus, koos een film uit en kon dan vervolgens (na een paar dagen dan) thuis op de bank een film kijken.
In 2019 werden er 38 miljoen kaartjes verkocht in Nederland Deel deze quoteToch betekende dit voor de bioscoopbranche niet direct de ondergang. Sinds Pathé zich in de jaren ’90 in Nederland vestigde, nam het bioscoopbezoek toe. En dat zet nog steeds door: in 2019 werden er in Nederland er 38 miljoen tickets voor de film verkocht. De laatste keer dat er zo veel mensen de bioscoop bezochten was in 1964.
De hedendaagse streamingdiensten concurreren eigenlijk meer met elkaar dan met de bioscoop. Netflix, Amazon Prime, Apple TV, Disney+, Hulu, Videoland, noem het maar op: er is steeds meer keuze. Om zich te onderscheiden van alle andere streamingdiensten, wordt er steeds vaker geïnvesteerd in eigen, originele content.
Marvel Studios’ BLACK WIDOW | ©Marvel Studios 2020
Première
Door de pandemie staan veel studio’s voor een keuze met hun nieuwe films: Wachten tot de bioscopen weer opengaan of films uitbrengen op streamingdiensten?
Films die de bios overslaan, waren vaak B-films Deel deze quoteEen aantal grote blockbusters stellen de releasedate bewust uit, zoals Marvels Black Widow en de nieuwe James Bond film No Time To Die. De terughoudendheid om een film direct online uit te brengen is misschien nog een nawee van het videotijdperk. Films die niet openden in theaters maar direct op videoband uitkwamen waren vaak B-films: daarvan werd niet verwacht dat ze veel zouden opleveren in de bioscoop.
Toch is dat inmiddels wel anders. Steeds vaker worden films van bekende regisseurs direct uitgebracht op streamingdiensten. Neem bijvoorbeeld The Irishman van regisseur Martin Scorsese. De film kreeg lovende kritieken. Maar eigenlijk wilde ook Scorsese dat de film eerst in theaters werd uitgebracht.
Begrijpelijk, want uit onderzoek blijkt dat mensen die vaak naar online filmdiensten kijken, relatief vaak naar de bioscoop gaan. Dit kan veranderen als films tegelijkertijd in de bios en op Netflix uitkomen. Dan heeft de helft van de onlinekijkers onder de veertig geen voorkeur voor de bioscoop. Scorsese bereikte een compromis, en de film kreeg een beperkte theater release.
Innovatie
Toch hoeven bioscopen zich niet veel zorgen te maken dat ze vervangen worden door de thuisbioscoop. Hoewel de kwaliteit van een filmpje thuis steeds beter wordt een het aanbod steeds groter, voor een echt avondje uit blijven de meeste mensen naar het filmtheater gaan.
En volgens het onderzoek van ABN AMRO jagen Netflix en andere streamingdiensten juist innovatie in de bioscoop aan. Zoals films in 4D of een zaal met een panorama scherm. En dat is toch een ervaring die je tijdens een filmavondje thuis (nog) niet kunt meemaken.